Maria Montessori (1870–1952) była pod każdym względem osobą niezwykłą. Początkowo sprzeciwiała się zajęcia się nauczaniem – jednemu z niewielu zawodów dostępnych dla kobiet pod koniec XIX wieku – i zamiast tego stała się jedną z pierwszych kobiet, które uzyskały kwalifikacje lekarza we Włoszech. Jako lekarz specjalizowała się w psychiatrii i pediatrii. Pracując z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną, zdobyła ważną wiedzę, że aby się uczyć, dzieci niepełnosprawne wymagały nie tyle leczenia, ile odpowiedniej pedagogiki. W 1900 r. otrzymała możliwość rozpoczęcia rozwoju pedagogicznego, kiedy została dyrektorem szkoły ortofrenicznej dla dzieci z niepełnosprawnością rozwojową w Rzymie. Kiedy jej uczniowie radzili sobie na egzaminach równie dobrze, jak uczniowie nieobciążeni chorobami, była wychwalana. Maria nie spoczęła jednak na laurach. Zaczęła się zastanawiać, dlaczego system edukacji we Włoszech zawodzi w przypadku osób bez ułomności. Co powstrzymywało i uniemożliwiało uczniom osiągnięcie sukcesu? W 1907 roku miała okazję rozpocząć pracę z dziećmi pełnosprawnymi w osiedlu mieszkaniowym zlokalizowanym w rzymskiej dzielnicy slumsów. Tam założyła swój pierwszy „Casa dei Bambini” („dom dziecka”) dla dzieci w wieku 3–7 lat. Kontynuowała rozwój swojej charakterystycznej pedagogiki opartej na naukowym podejściu do eksperymentu i obserwacji. Na podstawie tej pracy przekonywała, że dzieci przechodzą przez wrażliwe okresy nauki i kilka etapów rozwoju, a samorozwój dzieci może być rozwijany poprzez angażowanie się w samodzielne zajęcia w specjalnie przygotowanym środowisku. Ten nowy sposób nauczania cieszył się międzynarodowym zainteresowaniem, a obecnie na całym świecie istnieją tysiące szkół Montessori (głównie dla dzieci w wieku 3–6 i 6–12 lat).
Centralnym elementem metody edukacji Montessori jest dynamiczna trójca dziecka, nauczyciela i środowiska. Jedną z ról nauczyciela jest prowadzenie dziecka przez to, co Montessori określiła jako „przygotowane środowisko”, tj. salę i sposób uczenia się, które mają na celu wspieranie rozwoju intelektualnego, fizycznego, emocjonalnego i społecznego dziecka poprzez aktywne poszukiwanie, dokonywanie wyborów i samodzielne uczenie się. Jednym ze sposobów na zrozumienie metody Montessori jest rozważenie dwóch jej ważnych aspektów: materiałów do nauki oraz sposobu, w jaki nauczyciel i projekt przygotowanego środowiska promują samodzielne zaangażowanie dzieci. Montessori opracowała zestaw obiektów, którymi można manipulować, zaprojektowanych w celu wspierania uczenia się przez dzieci pojęć sensorycznych, takich jak wymiar, kolor, kształt i tekstura, oraz akademickich koncepcji matematyki, czytania i pisania, nauk ścisłych, geografii i historii. Jeśli chodzi o zaangażowanie, dzieci uczą się poprzez praktyczne angażowanie materiałów, najczęściej indywidualnie, ale także w parach lub małych grupach, podczas 3-godzinnego „cyklu pracy”, w którym prowadzone są przez nauczyciela. Mają swobodę wyboru tego, nad czym pracują, gdzie pracują, z kim pracują i jak długo pracują nad konkretną działalnością, a wszystko to w granicach obowiązujących reguł. Nie ma konkurencji między dziećmi i nie ma systemu zewnętrznych nagród ani kar. Te dwa aspekty — same materiały do nauki i charakter uczenia się — sprawiają, że zajęcia w metodzie Montessori diametralnie różnią się od zajęć w tradycyjnej szkole.
Należy zauważyć, że celem edukacji Montessori jest umożliwienie optymalnego rozwoju dziecka (intelektualnego, fizycznego, emocjonalnego i społecznego). Tak więc, gdy zadajemy pytanie, czy dzieci odnoszą większe korzyści z edukacji Montessori niż z edukacji innej niż Montessori, musimy pamiętać, że miary wyników stosowane do uchwycenia skuteczności niekoniecznie mierzą rzeczy, które Montessori uważa za najważniejsze w edukacji (taką miarą najczęściej są oceny, które w metodzie Montessori nie są istotne). Nauczyciele i rodzice, którzy wybierają metodę Montessori, mogą ją wybrać z powodów, które nie są tak podatne na ocenę.
Edukacja Montessori istnieje od ponad stu lat. Taka długowieczność może równie dobrze wynikać, przynajmniej częściowo, z jej zdolności adaptacyjnych. Jednak większa zdolność adaptacyjna oznacza mniejszą wierność oryginalnej formie. W niniejszym blogu omówiono dowody na to, że dzieci mogą czerpać korzyści poznawcze i społeczne z edukacji Montessori, która jest wierna zasadom jej twórczyni.. Niemniej jednak, badania sugerują, że praktyczne materiały można z pożytkiem wprowadzić do klas innych niż Montessori, aby wspierać rozwój umiejętności motorycznych i skupiania uwagi małych dzieci, takich jak nauczanie wczesnego czytania i pisania poprzez podejście foniczne osadzone w bogatym kontekście językowym lub zapewnianie sensorycznych podstaw edukacji matematycznej.
