Syn i wnuk Chrobrego musieli się zmierzyć z konsekwencjami polityki Bolesława I. Ostatecznie udało się zachować ciągłość monarchii piastowskiej. Kazimierz Odnowiciel swoim synom przekazał zjednoczoną i odbudowaną z wielkiego kryzysu monarchię. W granicach Księstwa Polan znajdowało się Mazowsze, Wielkopolska, Małopolska, Śląsk na zasadzie trybutu wobec Czech i zwierzchności trybutarnej nad Pomorzem Wschodnim. Władzę zwierzchnią przejął Bolesław II,
a jego młodszy brat objął w zarząd Mazowsze.
W 1060 roku doszło do konfliktu na Węgrzech między braćmi Belą i Andrzejem I, królem Węgier. Król węgierski był stronnikiem cesarskim, a zatem przeciwnikiem polskiego księcia. Osadzenie jego brata na tronie południowego sąsiada, eliminowałoby zagrożenie militarne z tego kierunku i dawałoby możliwość współpracy przeciwko Niemcom. Walka ze stronnikiem niemieckim, wiązało się ze złymi relacjami z innymi, jak państwo czeskie, któremu zaprzestano płacić trybut. Moment w jakim państwo Bolesława II rozpoczęło agresywną politykę zagraniczną był bardzo dobry, gdyż w tym czasie na tronie niemieckim zasiadał niepełnoletni Henryk IV.
Interwencja zbrojna księcia polskiego zakończyła się powodzeniem, Bela I koronował się w Budzie. W 1063 roku Henryk IV wsparł syna Andrzeja, Salomona którego koronował na króla Węgier. Śmiały nie zareagował na działanie Niemców, którego uwaga zwróciła się na północ. Prawdopodobnie wtedy Bolesław utracił zwierzchność nad Pomorzem Wschodnim, podobnie jak Chrobry nad Zachodnim. Od tego momentu nastąpiła stabilizacja stosunków międzynarodowych w regionie bądź brak źródeł nie pozwala stwierdzić czy dochodziło do konfliktów. Do podobnej sytuacji doszło za panowania Chrobrego w latach 1018-1025.
Relacje Szczodrego z Rusią Kijowską od początku panowania były przyjazne, matką Bolesława była Rusinka, sam ożenił się z ruską księżniczką Wyszesławą. W 1068 roku Ruś została najechana przez Połowców, destabilizując sytuację wewnętrzną. Wówczas z Kijowa zbiegł wielki książę kijowski Izjasław, ożeniony z ciotką Bolesława. Rok później Bolesław przeprowadził interwencję na Rusi. Dążył do zabezpieczenia wschodniej granicy. Było to ważne ze względu na kierunek polskiej polityki zagranicznej, skupiona na sprawach zachodnich. Po zdobyciu Kijowa Bolesław II uderzył mieczem w Złotą Bramę, co według legendy miał uczynić Chrobry. Nie mógł jednak tego zrobić, gdyż wybudowano ją po jego śmierci. Wyprawa zakończyła się sukcesem. Przyniosła bezpieczeństwo i sojusznika na wschodzie, ogromne łupy przyczyniły się do wzrostu autorytetu i znaczenia księcia.
Po wyprawie kijowskiej Bolesław II rozpoczął szeroko zakrojoną politykę, zmierzająca do uzyskania niezależności politycznej od Niemiec. Zaczął mieszać się w wewnętrzne sprawy Czech. Dochodziło do walk przygranicznych i tymczasowych zaprzestań w płaceniu trybutu. Równocześnie książę polski przygotowywał się do bezpośredniego starcia z Henrykiem, finansując i wspierając opozycję wewnątrz niemiecką. Gdy w 1072 roku Bolesław wyprawił się do Czech, Henryk IV postanowił zorganizować wyprawę przeciwko Polsce. Wtedy wybuchło powstanie w Niemczech, dowodzone przez Sasów i zawiązania się koalicji antyhenrykowskiej. Wojna z Niemcami oznaczała odzyskanie rzeczywistej suwerenności politycznej Polski, a także wzrostu znaczenia księstwa polskiego w regionie, które stało się głównym punktem oporu ekspansji niemieckiej. Wojna dawała szansę na zaangażowanie się w walkę o inwestyturę między papiestwem i cesarstwem.
W 1074 roku do koalicji antyhenrykowskiej dołączyły Węgry, których królem został Gejza I, wsparty przez księcia piastowskiego, równocześnie król węgierski dołączył do obozu gregoriańskiego. W tym samym czasie Bolesław nawiązał relacje dyplomatyczne z Grzegorzem VII. Dzięki przekazaniu realnego wsparcia zbrojnego papieżowi, ten posiadając atuty moralne ukoronował Bolesława II Śmiałego na króla Polski w 1076 roku. Wyniesienie księcia do rangi królewskiej zatwierdzało wywalczoną już niezależność od Cesarstwa Niemieckiego. Podnosiło znaczenie państwa w regionie wobec sąsiadów. Zwiększało także autorytet i znaczenie władcy wewnątrz monarchii. Sukces wieńczący wcześniejszą politykę Bolesława II powtarzało sukces wielkiego imiennika sprzed zaledwie 51 lat. Na kolejną koronację przyjdzie czekać blisko 219 lat, a korona Przemysła II wielkopolskiego, nie oznaczała tyle co korona Bolesława II. Stanowiła ona także pomost łączący pamięć z monarchią Mieszka I i Bolesława Chrobrego.
Ostatnim sukcesem polityki zagranicznej Bolesława Szczodrego była II wyprawa kijowska z 1077 roku. Ponownie wypędzono spokrewnionego Izjasława, bezpieczeństwo granicy wschodniej stało się zagrożone, a nowo nałożona korona mogła szybko zostać utracona. Dlatego wyprawę należy traktować jako próbę zaskarbienia opozycyjnych możnych łupami z Kijowa, którzy zaczęli tracić wpływy po koronacji. Wyprawa zakończyła się sukcesem i przywiezieniem ogromnych łupów. Dodatkowo tak jak dokonał tego jego imiennik włączył do państwa polskiego Grody Czerwieńskie.
Konflikt wewnętrzny, którego punktem kulminacyjnym było stracenie biskupa krakowskiego Stanisława doprowadziło do buntu możnych i wygnania Bolesława II. Trwające zaledwie 3 lata królestwo zostało zdegradowane do rangi księstwa. Wynikało to z klęski polityki wewnętrznej, natomiast sama polityka zagraniczna prowadzona była bardzo dobrze. Jej charakter, która była pozbawiona awanturniczego elementu, nie doprowadziła do ponownego kryzysu politycznego monarchii piastowskiej, w przeciwieństwie do działań Bolesława Chrobrego.
