Roślinne zwiastuny wiosny
Wiosna w lecie czy na łące kojarzy się zwykle przeciętnemu człowiekowi z takimi pospolicie znanymi i lubianymi roślinami jak zawilce, przylaszczki czy też popularne, choć w rzeczywistości rzadkie i zagrożone w naturze sasanki. Należy jednak zauważyć że owe rośliny nie są tak naprawdę „zwiastunami” tej wyczekiwanej po zimie pory roku , gdyż kwitną zazwyczaj pod koniec marca i w kwietniu, a więc wtedy gdy wiosna, kalendarzowa i astronomiczna (bo w pogodzie to ,jak wiadomo, bywa różnie) trwa już sobie w najlepsze. Rolę zwiastuna i zapowiedzi wiosny można przypisać za to wielu innym gatunkom, znanym i rozpoznawalnym, jak na przykład leszczyna, czy też takim na które uwagę zwróci jedynie fachowiec. Na trzy takie pragnę zwrócić uwagę czytelników w tym artykule.
We florze Polski bez wątpienia palma pierwszeństwa w konkurencji „najwcześniejsza oznaka wiosny” należy do leszczyny pospolitej (Coryllus avellana) Znany i lubiany ten krzew, bliski krewniak brzóz,jest powszechnie rozpoznawalny i pospolity we wszystkich liściastych lasach i zaroślach . „Kotki” leszczyny, czyli jej męskie kwiatostany formują się już jesienią, ale pozostają przez zimę uśpione . Jednak przy ciepłej pogodzie rozwijają się błyskawicznie, zdarza się że dzieje się to w połowie lutego, o ile zima jest łagodna, a gleba rozmarznięta. Przy bardzo ciepłej zimie obserwowano kwitnienie leszczyny nawet w styczniu! Dlaczego właściwie leszczyna aż tak się „śpieszy” ? Wynika to z jej wiatropylności, przez co zapylenie kwiatów żeńskich ( znacznie mniejszych, pojedynczo osadzonych , przypominających pączki, i właściwie jedyną oznaką że to kwiat jest czerwony „pędzelek” z niego wystający, czyli znamię słupka) zależy od przeniesienia pyłku przez ruchy powietrza. Przełom zimy i wiosny to pora zazwyczaj wietrzna, a dodatkowo zapyleniu sprzyja brak liści na drzewach, przez co pyłek ma swobodny dostęp do kwiatów żeńskich. Dzięki temu procesowi ten pospolity krzew obdarzy nas jesienią orzechami laskowymi...
Inną rośliną zakwitającą bardzo wcześnie jest chroniony krzew leśny, wawrzynek wilczełyko . Przedwiośnie to najlepsza pora do poszukania tej ciekawej rośliny, gdyż niewielki zwykle krzaczek wawrzynka latem gubi się w gąszczu innej wegetacji roślinnej. Wczesną wiosną, zwykle już na początku marca, a bywa że i w lutym , o ile panują dodatnie temperatury, wawrzynek zakwita drobnymi,wonnymi, liliowej barwy kwiatami, gęsto osadzonymi na gałązkach. Ci którzy natkną się w lesie na wawrzynek powinni jednak pamiętać, ze jest to roślina bardzo silnie trująca, jedna z najniebezpieczniejszych pod tym względem w polskiej florze! Nawet sam dotyk wawrzynka lub kontakt z jego sokiem u osoby wrażliwej może wywołać pęcherzowe zapalenie skóry . Szczególnie groźne, zwłaszcza dla małych dzieci, są jego owoce,niewielkie czerwone pestkowce, pojawiające się latem. Jeden lub dwa owoce potrafią wywołać śmiertelne zatrucie u dziecka! Najlepiej więc wawrzynka nie dotykać, a jedynie obejrzeć...Wawrzynek w lasach naszego regionu staje się coraz rzadszy – roślinie tej szkodzą intensywne prace leśne. Występuje on jeszcze gdzieniegdzie w zaroślach liściastych, lasach dębowych i bukowych, nad strumieniami i w cienistych dolinach. Jednym z obfitszych stanowisk jest Dolina Bystrego Potoku w Górach Opawskich.
Kolejny wiosenny zwiastun w zasadzie nie kwitnie, jest bowiem rośliną zarodnikową. To powszechny, uciążliwy chwast, czyli skrzyp polny (Equisetum arvense). Jego zielone , podobne do choinki pędy letnie zna (i przeklina) każdy posiadacz ogródka. Mało kto natomiast rozpoznaje wiosenne pędy zarodnikonośne tej rośliny, pojawiające się bardzo wcześnie, w marcu abo i już w lutym. Są one zupełnie inne – nie są zielone lecz brunatne i czerwonawe (nie zawierają na ogół chlorofilu i żyją na koszt zapasów zgromadzonych w podziemnej części rośliny) pozbawione odgałęzień i zakończone kłosem zawierającym zarodnie, w których powstają zarodniki. Po dojrzeniu tychże szybko zasychają, spełniwszy już swoje zadanie.
Innym przedstawicielem skrzypów który także wytwarza wiosenne pędy zarodnionośne jest wymierający na Opolszczyźnie skrzyp olbrzymi (Equisetum telmateia). Ta efektowna roślina – największy nasz przedstawiciel skrzypów, dorastający czasami nawet do 250 cm (!) wysokości, związana jest jest z siedliskami wilgotnymi i podgórskimi – dolinami strumieni, podmokłymi lasami nad wodą, itp. miejscami. W naszej okolicy istnieje stanowisko tego skrzypu w okolicy Jarnołtówka – i jest ono jednym z ostatnich w naszym województwie. Skrzyp olbrzymi łatwo zidentyfikować po samych rozmiarach – jest przeszło 3 razy wyższy niż jego polny, pospolity krewniak. Skrzypy zasługują też na uwagę z innego powodu – jest to bowiem niesłychanie starożytna grupa roślin. Pierwsze skrzypy pojawiły się w dewonie, a więc ponad 400 milionów lat temu! Przez tak długi okres grupa ta rozwijała się doskonale, panując na lądach . To , między innymi, z ciał pradawnych gatunków skrzypów powstały złoża eksploatowanego obecnie węgla kamiennego . Obecnie żyją już tylko niedobitki – jedynie 30 gatunków w jednym rodzaju - skrzyp – przerwało do naszych czasów....
