Leworęczność to zjawisko stare jak świat, jednak nasze podejście oraz nasza wiedza o niej znacząco zmieniały się wraz z rozwojem cywilizacji. O ile jeszcze kilkadziesiąt lat temu posługiwanie się lewą ręką właściwie standardowo było uznawane za anomalię, o tyle obecnie wiemy już, że leworęczność to po prostu odmienność, ani lepsza, ani gorsza od praworęczności, chociaż od tej drugiej zdecydowanie rzadziej występującą.
Tym niemniej, proces szeroko pojętego nauczania leworęcznego dziecka może obfitować w komplikacje, a samo zjawisko leworęczności też nie jest tak jednoznaczne, jak być może wielu z nas zakłada.
Osoby leworęczne — cechy
Leworęczność może oznaczać wyłącznie skłonność do posługiwania się lewą ręką (na przykład w celu pisania), jednak prowadzone od dość dawna badania naukowe dowodzą, że zjawisko to może mieć także głębszy charakter. Lateralizacja lewostronna odnosi się do swego rodzaju „przewagi” lewej strony ciała nad stroną prawą. Poza sprawnością rąk, zewnętrzne przejawy lateralizacji lewostronnej mogą być też następujące:
- Operowanie lewą nogą, zamiast prawej: zapewne sporo osób w ogóle nie zdaje sobie sprawy z tego, że jedna z nóg jest sprawniejsza od drugiej. O „lewonożności” wie jednak doskonale każdy, kto kiedyś grał np. w piłkę nożną
- Lewe oko widzi lepiej, niż prawe
- Lewa ręka jest nie tylko sprawniejsza i bardziej precyzyjna, ale też silniejsza
To jednak bynajmniej nie koniec. W literaturze naukowej wyróżniane są trzy możliwe kategorie przyczyn lateralizacji lewostronnej (która, jak widzimy na powyższych przykładach, stanowi pojęcie szersze od leworęczności). Przyczyny te mogą być uwarunkowane w następujący sposób:
- Patologicznie: w tym wypadku do wykształcenia się leworęczności i/lub lateralizacji lewostronnej przyczynia się nieprawidłowy przebieg procesów w trakcie życia płodowego
- Środowiskowo: bardzo ciekawy przypadek, z którego zapewne rodzice dzieci leworęcznych często nie zdają sobie sprawy. Otóż, według naukowców dziecko może stać się leworęczne poprzez…obserwację swoich leworęcznych rodziców
- Genetycznie: tutaj leworęczność jest niejako „zaprogramowana” i stanowi integralny element indywidualnej konstytucji fizycznej oraz psychologicznej dziecka
Co oczywiste, z rzeczywistą lateralizacją lewostronną najczęściej mamy do czynienia w scenariuszu numer 3. Dlaczego jest tak ważne? Ponieważ sam fakt, że dziecko lepiej i chętniej operuje lewą ręką, wcale nie musi stanowić przejawu lateralizacji lewostronnej. Oznacza to po prostu tyle, że w niektórych przypadkach leworęczność będzie zjawiskiem wyłącznie zewnętrznym, nie wynikającym z żadnej głębszej odmienności na poziomie ośrodkowego układu nerwowego.
Z naukowego punktu widzenia mówienie o określonych cechach osób leworęcznych nie jest więc uzasadnione. Głębsze różnice — poznawcze, intelektualne — faktycznie mogą mieć miejsce, jednak niemal zawsze występują one w parze nie z samą leworęcznością jako taką, lecz z lateralizacją lewostronną, której leworęczność jest objawem. Tutaj kolejna ważna uwaga: otóż według badaczy osoba z lateralizacją lewostronną może być też…praworęczna. Innymi słowy, ktoś operujący prawą dłonią może posiadać określone cechy, które różnego rodzaju pop-psychologia przypisuje osobom leworęcznym.
Osobliwości myślenia osób z lateralizacją lewostronną
Często podkreśla się, że osoby z dominującą lewą ręką mogą różnić się od osób praworęcznych pod względem intelektualnym. Leworęczność (lateralizacja lewostronna) nierzadko idzie w parze z dominacją prawej półkuli mózgowej. Uważa się, że osoby z lateralizacją lewostronną mogą się cechować:
- Wysoko rozwiniętym myśleniem intuicyjnym
- Kreatywnością oraz umiejętnością twórczego i nieszablonowego myślenia
- Szybkim przetwarzaniem informacji
- Wysoką podzielnością uwagi
Oczywiście, należy przy tym pamiętać o zróżnicowaniu osobniczym. Nie każdy człowiek posługujący się lewą ręką będzie twórczy i kreatywny, a praworęczność też nie wyklucza na przykład świetnie rozwiniętej podzielności uwagi. Tym niemniej, warto uważnie obserwować leworęczne dziecko w celu wychwycenia pewnych tendencji intelektualnych, które przeważnie zarysowują się właśnie już na wczesnym etapie życia.
Jak uczyć leworęczne dziecko?
W pierwszej kolejności korepetytor powinien świadomość, że dziecko jest leworęczne. Zapewne brzmi to banalnie, jednak w praktyce nie zawsze takie jest. Lateralizacja nie u wszystkich dzieci przebiega prawidłowo. Ponadto, proces ten może przeciągać się w czasie (czasami nawet w przypadku dzieci będących już w wieku szkolnym trudno w sposób jednoznaczny wskazać dominującą rękę). Wreszcie, zdarzają się też dzieci oburęczne.
Po drugie, nauczyciel nie powinien z miejsca utożsamiać leworęczności z lateralizacją lewostronną. Ta ostatnia może zostać zdiagnozowana tylko i wyłącznie przez posiadającego odpowiednie przygotowanie specjalistę. Oznacza to, że nie należy zakładać, że dziecko posługujące się lewą ręką będzie posiadać cechy intelektualne oraz emocjonalne, które bywają charakterystycznymi objawami lateralizacji lewostronnej. Nauczyciel powinien traktować ucznia leworęcznego w sposób standardowy, oczywiście biorąc poprawkę na kwestie natury technicznej. Dzieci leworęczne miewają większe problemy z nauką pisania. W trakcie nauki może też występować ponadprzeciętne napięcie mięśni, co wymaga wdrażania regularnych przerw w nauce. Zalecane są także ćwiczenia rozluźniające oraz ogólne starania mające na celu łagodzenie stresu oraz napięcia, które mogą towarzyszyć dziecku w trakcie nauki.
Praktyczne przygotowania — ołówek, długopis, zeszyt i mysz dla leworęcznych
Ucząc dziecko leworęczne należy pamiętać o jednym fundamentalnym fakcie: niemal wszystkie rzeczy z otaczającej nas rzeczywistości są projektowane oraz tworzone podług potrzeb osób praworęcznych. Dotyczy to nawet samego pisma, które biegnie od strony lewej do prawej — naturalnie dla osób praworęcznych, ale nienaturalnie dla osób leworęcznych — a nie na odwrót.
Młoda osoba z leworęcznością napotka więc poważne przeszkody już w najbardziej podstawowych wymiarach. Do tego trzeba dodać też rzeczy nieco bardziej przyziemne, jak zeszyty, klawiatury i myszki komputerowe, ołówki i tak dalej. Co więc w pierwszej kolejności powinien zrobić rodzic? Oczywiście zaopatrzyć malucha w zestaw przedmiotów przeznaczonych dla osób leworęcznych. Będą to między innymi:
- Specjalne, lekko skośne zeszyty do pisania oraz nauki pisania
- Klawiatury oraz myszy komputerowe dla osób leworęcznych
- Ołówki oraz długopisy pozwalające na odpowiednio stabilny chwyt, ale bez konieczności nadmiernego używania siły dłoni przez dziecko
Niektórzy rodzice zakładają, że, skoro w dorosłym życiu dziecko raczej nie będzie napotykać podobnych udogodnień, to może warto jest je „hartować” już od wczesnych lat dzieciństwa? Niestety, takie podejście nie jest zasadne, a ponadto można w nim dostrzec pewną dozę nietolerancji: leworęczność jest tak samo normalnym i pełnoprawnym „oprogramowaniem”, jak praworęczność. Nie ma więc żadnych racji przemawiających za tym, aby dodatkowo utrudniać zadanie leworęcznemu dziecku, które zresztą i tak już od początku mierzy się z większymi przeszkodami, niż jego praworęczni rówieśnicy.
Podsumowanie
Nauka dziecka leworęcznego to dla rodzica nie lada wyzwanie. Pomijając już kwestie związane z różnicą pomiędzy leworęcznością a lateralizacją lewostronną oraz diagnozowania tej ostatniej — uczenie dziecka posługującego się lewą ręką może być wymagającym doświadczeniem. Pożyteczną pomocą będą specjalistyczne korepetycje prowadzone przez przeszkolonych i doświadczonych specjalistów. W katalogu korepetytorów serwisu BUKI można znaleźć wiele ogłoszeń nauczycieli, którzy posiadają odpowiednie zaplecze teoretyczne oraz praktykę, aby móc naprawdę efektywnie pracować z dzieckiem leworęcznym.
