Vademecum maturzysty- zbiór wiedzy na temat rodzajnika w języku francuskim
„Le soleil est une étoile”.
„Le solei est l’étolie la plus proche de la terre.”
„Il fait du soleil.”
„Il fait un beau soleil cet après-midi.”
Przeanalizujemy zaraz powyższe przykłady.
Najpierw kilka zasad. Rodzajniki w języku francuskim są nierozerwalnie związane z rzeczownikami. Są niemal tak ważne, jak dodanie ziół prowansalskich do ratatouille, bez których brak smaku, albo konsumowanie foie gras z masłem, na kanapce. Nieodpowiednio dobrane zmieniają nie tylko smak, ale czasami nawet sens(!).
Rzeczywiście, nie wolno ich pomijać prawie nigdy (prawie, ponieważ jak zawsze, są wyjątki).
O pomijaniu rodzajników nie będziemy tutaj rozprawiać, ponieważ nie stanowią podstawy nauczania w liceach.
Nasze dzisiejsze rozważania będą swoistym kompendium wiedzy i podsumowaniem, pomocnym w przygotowaniach do matury. Wróćmy do naszych zdań.
- Słońce jest gwiazdą (nazwa własna Słońce, nie ma wątpliwości zatem, że należy zastosować rodzajnik określony. Jest jednak jedną z wielu gwiazd w kosmosie, stąd rodzajnik nieokreślony przy słowie étoile).
- Ale, jest to gwiazda najbliższa Ziemi (a więc konkretna, jedna, jedyna gwiazda- stąd rodzajnik określony w drugim przykładzie).
- Kolejny przykład wskazuje nam ładną pogodę (część promieni słonecznych dociera do nas, dlatego rodzajnik cząstkowy, ale jeśli chcemy odkreślić wyjątkowość pogody, używamy rodzajnika nieokreślonego: un beau soleil – przykład nr 4.)
Jak widać, rodzajnik nieokreślony nie oznacza tylko rzeczy, których rozmówca nie zna, które wprowadzamy po raz pierwszy do naszej rozmowy, ale również oznacza wyjątkowość cechy danego rzeczownika.
Idźmy dalej:
„Les baleines sont des mammifères.”(Wieloryby są ssakami).
Les baleines oznacza wszystkie wieloryby (gatunek zwierząt, które należą do ssaków).
Ponieważ jednak wiele różnych ssaków, zamieszkuje naszą planetę - dlatego w dalszej części zdania stosujemy rodzajnik nieokreślony (des mammifères), ponieważ grupa tych ssaków jest liczna i nie są to jedyne ssaki, jakie żyją.)
Skupmy się teraz na rodzajniku cząstkowym. Ja wiadomo, stosuje się go, aby wyrazić część całości, jakąś nieokreśloną ilość. I w związku z tym, należą one też do grupy rodzajników nieokreślonych.
Zobaczymy:
„Je mange du pain” (Jem chleb- przecież nie cały bochenek, a jego jakąś część).
Zastosowanie rodzajnika cząstkowego odnosi się głównie do jedzenia, picia, pieniędzy, wody, wiatru itd. Czyli słów niepoliczalnych. A co z przeczeniem?
Jak widomo, rodzajniki nieokreślone i cząstkowe, ogólnie w przeczeniu zmieniają się w : „de”.
Rodzajniki pozostają niezmienne jednak w zwrotach prezentujących: c’est…., ce sont….. oraz w sytuacjach, gdy przeczenie jest niepełne. Co to oznacza? Poniżej przykład:
„Je n’ai pas d’argent” – nie mam pieniędzy (w ogóle).
„Je n’ai pas de l’argent pour le gaspiller. (Nie mam pieniędzy na roztrwonienie, czyli tak naprawdę je mam- przeczenie niekompletne).
Podsumowując, stosowanie właściwego rodzajnika jest konieczne w języku francuskim, ponieważ możemy za jego pomocą wyrazić wiele niuansów znaczeniowych. Tym bardziej, że nie mamy w gramatyce j. francuskiego deklinacji, czyli odmiany rzeczownikowej.
Poza pewnymi wymogami, mamy jednak sporą dowolność w ich stosowaniu. Wszystko zależy od naszej intencji, w oparciu oczywiście o znajomość znaczenia rodzajnika określonego, nieokreślonego i cząstkowego.
