Prawdy i mity wokół trybu subjonctif.
Subjonctif to tryb łączący czasownika - tryb gramatyczny, występujący w wielu językach indoeuropejskich, służący do wyrażania życzeń, poleceń, emocji, możliwości, osądów, potrzeb oraz stwierdzeń przeciwnych aktualnym faktom. Użycie trybu jest zależne od zasad kierujących językiem. Tyle teoria. Praktyka natomiast każe postawić pytanie, czy polscy uczniowie mają trudności ze zrozumieniem i stosowaniem tej reguły. W języku polskim bowiem taki tryb nie występuje. Jak zatem wytłumaczyć w warunkach szkolnych zasady jego stosowania?
Na początku trzeba wyraźnie zaznaczyć uczniowi, że taki tryb w języku polskim po prostu nie istnieje, choć jest wyrażany w innych formach. W języku polskim jest on zastąpiony trybem przypuszczającym, z użyciem partykuł „żeby, iżby, ażeby, aby, coby” i skrótowego „by”.
Prawdą jest, że jest to trudne, ale mitem, że niemożliwe do zrozumienia.
Otóż wystarczy uzmysłowić sobie, że wszelkie hipotezy, życzenia, czy polecenia, kierowane do rozmówcy są nacechowane emocjami. To znaczy, że jeśli wyrażamy opinię, nie jesteśmy jej pewni, bądź negujemy opinię innych, używamy tego właśnie trybu.
A więc, zdania typu: „myślę, uważam, sądzę, że….” w języku francuskim są nacechowane dużą dozą pewności. (Możemy to identyfikować z poczuciem pewności siebie Francuzów- takiej cechy osobowości zbiorowej, ale tutaj wkraczamy już na teren socjolingwistyki).
Natomiast wyrażenia: „nie sądzę, nie wiem, nie wierzę, że…” już tę niepewność skrywają.
Zatem wyrażenia celowości działania, niepewnej przyszłości lub stanowiska dają świetną okazję do wyrażenia tej niepewności, w postaci użycia trybu subjonctif. A co za tym idzie, nie wyrażania twardego stanowiska rozmówcy. Dotyczy to zwłaszcza form zdania podrzędnego, gdy zwracamy się do innej osoby, która ma dane życzenie, czy polecenie spełnić. (z łącznikiem „que”)
- Je veux que tu saches – chcę, żebyś wiedział
Kolejnym faktem jest, że wyrażenia takie jak: „jest normalne, naturalne, oczywiste, że….” również podlegają regule użycia subjonctif. Mimo, że w języku polskim są to twierdzenia wyrażające prawdę ogólną, niepodważalną. I co ciekawe, dotyczy to nie tylko języka francuskiego, ale także języka hiszpańskiego.
Poniżej kilka przykładów zdań z zastosowaniem trybu subjonctif:
- Je ne pense pas qu’il le fasse – nie sądzę, by to robił; (zdanie oznajmujące)
- Penses-tu qu’il le fasse? – czy uważasz, że on to robi? (zdanie pytające)
-Il est normal qu’il revienne demain
- Pour que tu sois heureux!
Na koniec, obalając kolejny mit, związany ze ścisłym przestrzeganiem reguły, dodać należy, że dużo zależy od woli osoby mówiącej. Bo jeśli ktoś jest pewny swojego stanowiska, lub zasadności głoszonego osądu, wówczas używa po prostu trybu oznajmującego. Faktem zaś jest, że subjonctif jest żywym elementem języka i wydają się nietrafione opinie, że utrzymuje się dzięki szkolnictwu i nauczaniu gramatyki. Tryb łączący jest powszechnie używany także w języku ludzi niewykształconych i wydaje się mało prawdopodobne, by jego stabilność opierała się wyłącznie na tradycji.
Zapraszam do zgłębienia szczegółów, dotyczących użycia trybu subjonctif. Istnieje wiele norm i wyjątków, które łatwo można przećwiczyć w praktyce. Il est evident que l'on puisse depasser les obstacles. Użycie zaimka "le" w powyższym zdaniu też nie jest przypadkowe, ale to temat na następny artykuł.
