Ewaluacja w zawodzie nauczyciela - dlaczego jest potrzebna?

Metody ewaluacji nauczycieli

Skoro już wiemy, że autorozwój nauczycieli to nieodłączna część ich pracy, to zastanowimy się, w jaki sposób mogą rozwijać swoje umiejętności. Nauczyciele mają do dyspozycji wiele metod ewaluacji. Niektóre są standardowe, inne dosyć niekonwencjonalne. Przedstawimy teraz kilka z nich:

• Nauczyciel musi się zastanowić, w jaki sposób będzie przeprowadzał swoją ocenę. Od kogo będzie pozyskiwać wiedzę, na temat swojej osoby i sposobu prowadzenia zajęć. W tym celu można zrobić wywiad z innymi nauczycielami, czy ankietę wśród uczniów.

• Nauczyciel może rozpocząć, wprowadzać zmiany do swojej metody dydaktycznej. Następnie powinien obserwować reakcje i postępy uczniów. Na tej podstawie powinien odpowiednio modyfikować swoje działania.

• Wypełnienie kwestionariusza osobowego dotyczącego swoich preferencji, mocny i słabych stron wobec swojej pracy.

• Nauczyciel powinien odpowiedzieć sobie na kilka pytań np. - „Co będzie podlegało zmianie?”, „W jaki sposób będzie przeprowadzana zmiana?”, „Kiedy plan zmiany zostanie wdrożony w życie i ile będzie trwał?”.

• Jedną z metod ewaluacji jest również systematyczne wypełnianie dokumentów ewaluacyjnych. Dzięki temu nauczyciel doskonale wie, jakie metody i formy pracy wykorzystywał. Pamięta, które sprawdziły się bardziej, a które mniej.

• Kolejna metoda to opracowanie systemu ocen i przedstawienia go uczniom. Należy pamiętać, aby przestrzegać ustalonego systemu.

• Inna metoda ewaluacji nauczyciela to wykorzystywane podczas zajęć nowych pomysłów i metod, które będą prowadziły do aktywizacji uczniów. Można do tego wykorzystywać nowinki pedagogiczne lub stare sprawdzone sposoby.

• Nauczyciel może również wykorzystywać różnorodne sposoby do sprawdzania wiedzy. Nie tylko kartkówki czy sprawdziany. Do tego celu dobrze się sprawdzą różne aktywności w grupach, projekty długoterminowe, plakaty czy wypowiedzi ustne i pisemne przygotowane wcześniej w domu.

• Kolejny sposób to regularne rozmowy z uczniami i kształtowanie informacji zwrotnej dla swoich podopiecznych, aby informować ich o postępach w nauce.

• Regularne wprowadzanie modyfikacji do swoich zajęć, które mają wpływ na proces nauki, np. przez pewien czas zrezygnować z zadawania prac domowych i sprawdzić, jak przełoży się to na wyniki na sprawdzianach.

• Kolejna metoda to budowanie zaufania wśród swoich uczniów. Wprowadzenie życzliwej atmosfery i utrzymywanie pozytywnych relacji z uczniami i rodzicami.

• Branie czynnego udziału w różnych spotkaniach, akcjach i imprezach np. charytatywnych.

Istnieją również niestandardowe metody ewaluacji. Polegają głównie na przeprowadzeniu własnej samooceny. Niektóre niekonwencjonalne metody przedstawiamy poniżej:

• Napisanie listu do siebie - jest to ciekawy sposób na przeprowadzenie własnej ewaluacji. W liście można opisać swoje obawy, przeżycia i doświadczenia. Możemy napisać tam wszystko, co nas byśmy chcieli zmienić w swojej pracy. Forma pisania listu, jako praca nad własnym sobą otwiera nowe możliwości i prowadzi do refleksji.

• Poproszenie uczniów, aby wypowiedzieli się na temat zajęć prowadzony przez nauczyciela. Wskazali mocne i słabe strony. Co im się podoba, a co nie? Zorganizowanie aktywnej dyskusji na temat lekcji.

• Prowadzenie pamiętnika tzw. książki raportowe. Jest to rodzaj dziennika. Nauczyciel zapisuje w swoich notatkach, ile czasu poświęca na dane obowiązkowe. W ten sposób dowiaduje się, co pochłania najwięcej czasu oraz pozwala na refleksję, jak można to poprawić.

• Poproszenie drugiego nauczyciela, aby podczas lekcji był cichym obserwatorem. Po lekcji można wymienić się spostrzeżeniami i uwagami na temat przeprowadzonych zajęć. Przy tej metodzie ważne jest zaufanie nauczycieli do siebie, aby móc w pen zaufać informacji zwrotnej i spokojnie ją zweryfikować. W ten sposób nauczyciel może dokonać ewaluacji i autorefleksji.

• Poproszenie drugiego nauczyciela, aby przeprowadził wywiad z uczniami na temat prowadzonych zajęć. W ten sposób konfrontujemy ze sobą dwa punkty widzenia. Pozwala to na znalezienie słabych i mocnych punktów oraz kwestii, które należałoby poprawić.

• Kolejna metoda ewaluacji to zwyczajne wymienianie doświadczeń z innymi nauczycielami.

• Ostatnia na dzisiaj metoda ewaluacji jest z wykorzystaniem uczniów. Wystarczy poprosić ich, aby wyobrazili sobie, że do klasy przychodzi nowa osoba. Mogą dać tej osobie jedną wskazówkę, jak należy zachować się na lekcji albo jaki jest nauczyciel. Jest to ważna informacja zwrotna dla nauczyciela, który bierze udział w ewaluacji. Dowiaduje się wielu informacji o sobie od swoich uczniów.

Jakie są kryteria ewaluacji nauczycieli?

Kryteria ewaluacji nauczyciela zazwyczaj są wewnętrzne - indywidualne dla każdej szkoły. Najczęściej spotykane to:

• Skuteczność - to kryterium pokazuje, do jakiego moment udało się zrealizować zamierzony cel ewaluacji. Odpowiada na pytanie, czy cel ewaluacji został osiągnięty?

• Efektywność - to kryterium odpowiada na pytanie, czy opłacało się dokonać ewaluacji. Jakim kosztem została dokonana zmiana i jakie przyniosła efekty? Czy wykonana praca jest wystarczająco efektywna? Może zdarzyć się tak, że nauczyciel włożył dużo pracy w realizację zamierzonego celu, jednak jego efekt końcowy nie jest taki, jak być powinien - nie przyniósł określonych zysków.

• Użyteczność - kryterium to pozwala na określenie, czy ewaluacja pomogła rozwiązać problemy dydaktyczne.

• Trafność - jest to ocena, czy nauczyciel dobrze zidentyfikowane problemy oraz, czy dobrze dostosował model działania.

• Trwałość - kryterium to pokazuje, czy efekty osiągnięte podczas ewaluacji nauczyciela są trwałe, czy tylko chwilowe.

System ewaluacji oświaty - jak wygląda?

Tak jak wspomnieliśmy w Prawie Oświatowym mamy wzmianki na temat ewaluacji nauczycieli. Co więcej, pojawia się taki zapis co najmniej 4 razy tj.:

• w rozporządzeniu o awansie zawodowym nauczycieli,

• w rozporządzeniu na temat nadzoru pedagogicznego,

• w rozporządzeniu na temat wymagań placówek szkolnych,

• w rozporządzeniu na temat oceniania pracy nauczyciela.

Ewaluacji powinni poddawać się wszyscy nauczyciele, którzy chcą awansować. Dotyczy to już awansu na nauczyciela mianowanego. W takim wypadku nauczyciele muszą spełnić wiele wymagań m.in. wysoką umiejętność organizowania i doskonalenia własnej pracy, a tym samym dokonywać ewaluacji swoich działań. W rozporządzeniu znajdują się zapisy, które zobowiązują nauczyciela, który ubiega się o awans o:

• Zorganizować i poprowadzić minimum 2 godziny zajęć dla innych pracowników pedagogicznych (ze szkoły, w której uczy). Podczas zajęć należy dokonać ewaluacji osób, które biorą udział w spotkaniu.

• Musi dokonać ewaluacji samego siebie - swojej pracy oraz warsztatu i metodyki.

Nauczyciel, który ubiega się o awans nauczyciela dyplomowanego, musi:

• Zorganizować i poprowadzić minimum 4 godzin zajęć otwartych dla pracowników pedagogicznych. W spotkaniu powinni brać udział również nauczyciele z innych szkół. Podczas zajęć należy dokonać ewaluacji zgromadzonych osób.

• Dokonać własnej ewaluacji.

Ewaluacja nauczyciela w szkole

Nauczyciele uczący w szkole mogą dokonać ewaluacji na podstawie prowadzonych przez siebie zajęć lekcyjnych. Podczas analizy powinny zostać poruszone następujące kwestie:

• Treści przedstawiane na zajęciach - Treści przedstawiane na zajęciach powinny być pokazywane uczniom w przejrzysty sposób, tak aby ułatwić im zapamiętywanie nowej wiedzy. Nie wystarczy samo podyktowanie gotowych formułek. Cała sztuka polega na tym, aby uczniowie wychodzili z wiedzą z lekcji.

• Metody pracy przedstawiane na zajęciach. Metody dobrane na lekcjach powinny być dostosowane potrzebami do uczniów. Inne potrzeby mają uczniowie, którzy zdają rozszerzenie z danego przedmiotu a inne, które chcą tylko przetrwać lekcje i zdać do następnej klasy. Metody pracy zależą również od wieku uczniów, zainteresowań i preferencji. Każda klasa ma inne potrzeby.

• Atmosfera na zajęciach. Atmosfera jest bardzo ważna, jednak przez wielu nauczycieli zaniedbywana. Nastrój na lekcjach wpływa na koncentrację. Jeżeli uczniowie stresują się zajęciami, mniej z nich zapamiętują. Ważne jest to, aby zadbać o dobre samopoczucie swoich uczniów. Zdecydowanie ułatwi im to naukę.

Osoby, które starają się dokonać własne ewaluacji, mogą odpowiadać na pomocnicze pytania np.:

• Czy moje cele zostały zrealizowane? Jeżeli tak, to w jaki sposób?

• Czy nowe metody ułatwiają uczniom naukę? Jeżeli tak, to w jaki sposób?

• Czy atmosfera na lekcjach ułatwia moim uczniom naukę?

Ewaluacja powinna być jak najbardziej obiektywna. Nauczyciel powinien potrafić odpowiedzieć na swoje własne pytania negatywie, aby zmienić wybrane przez siebie metody. Tylko w taki sposób przeprowadzenie ewaluacji, a w zasadzie autoewaluacji ma sens. Dzięki dobrze przeprowadzonej opisu własnej osoby nauczyciel dowiaduje się, w czym jest dobry, a nad czym musi popracować. Pozwala to na pracę nad sobą, budowaniu swojego wizerunku i stawaniu się coraz lepszym nauczycielem. Praca nauczyciela wymaga ciągłej pracy nad sobą, rozmawiania z innymi bardziej doświadczonymi nauczycielami i podejmowaniu odpowiednich działań. Ewaluacja ma różne płaszczyzny. Jest to samorozwój. Nauczyciele mogą się również rozwijać poprzez prowadzenie korepetycji. Jedną ze stron, która zrzesza nauczycieli do prowadzenia korepetycji to portal BUKI.