Roślinne zwiastuny wiosny

Roślinne zwiastuny wiosny  <img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://api.buki.org.pl/blog_image/N0/i8/N0i83985BujMcgZQ0PkSKbCBp1PR9fgCSuPJ8A1N.jpg" alt="" width="640" height="407"> Wiosna w lecie czy na łące kojarzy się zwykle przeciętnemu człowiekowi z takimi pospolicie znanymi i lubianymi roślinami jak zawilce, przylaszczki czy też popularne, choć w rzeczywistości rzadkie i zagrożone w naturze sasanki. Należy jednak zauważyć że owe rośliny nie są tak naprawdę „zwiastunami” tej wyczekiwanej po zimie pory roku , gdyż kwitną zazwyczaj pod koniec marca i w kwietniu, a więc wtedy gdy wiosna, kalendarzowa i astronomiczna (bo w pogodzie to ,jak wiadomo, bywa różnie) trwa już sobie w najlepsze. Rolę zwiastuna i zapowiedzi wiosny można przypisać za to wielu innym gatunkom, znanym i rozpoznawalnym, jak na przykład leszczyna, czy też takim na które uwagę zwróci jedynie fachowiec. Na trzy takie pragnę zwrócić uwagę czytelników w tym artykule.  We florze Polski bez wątpienia palma pierwszeństwa w konkurencji „najwcześniejsza oznaka wiosny” należy do leszczyny pospolitej (Coryllus avellana) Znany i lubiany ten krzew, bliski krewniak brzóz,jest powszechnie rozpoznawalny i pospolity we wszystkich liściastych lasach i zaroślach . „Kotki” leszczyny, czyli jej męskie kwiatostany formują się już jesienią, ale pozostają przez zimę uśpione . Jednak przy ciepłej pogodzie rozwijają się błyskawicznie, zdarza się że dzieje się to w połowie lutego, o ile zima jest łagodna, a gleba rozmarznięta. Przy bardzo ciepłej zimie obserwowano kwitnienie leszczyny nawet w styczniu! Dlaczego właściwie leszczyna aż tak się „śpieszy” ? Wynika to z jej wiatropylności, przez co zapylenie kwiatów żeńskich ( znacznie mniejszych, pojedynczo osadzonych , przypominających pączki, i właściwie jedyną oznaką że to kwiat jest czerwony „pędzelek” z niego wystający, czyli znamię słupka) zależy od przeniesienia pyłku przez ruchy powietrza. Przełom zimy i wiosny to pora zazwyczaj wietrzna, a dodatkowo zapyleniu sprzyja brak liści na drzewach, przez co pyłek ma swobodny dostęp do kwiatów żeńskich. Dzięki temu procesowi ten pospolity krzew obdarzy nas jesienią orzechami laskowymi... Inną rośliną zakwitającą bardzo wcześnie jest chroniony krzew leśny, wawrzynek wilczełyko . Przedwiośnie to najlepsza pora do poszukania tej ciekawej rośliny, gdyż niewielki zwykle krzaczek wawrzynka latem gubi się w gąszczu innej wegetacji roślinnej. Wczesną wiosną, zwykle już na początku marca, a bywa że i w lutym , o ile panują dodatnie temperatury, wawrzynek zakwita drobnymi,wonnymi, liliowej barwy kwiatami, gęsto osadzonymi na gałązkach. Ci którzy natkną się w lesie na wawrzynek powinni jednak pamiętać, ze jest to roślina bardzo silnie trująca, jedna z najniebezpieczniejszych pod tym względem w polskiej florze! Nawet sam dotyk wawrzynka lub kontakt z jego sokiem u osoby wrażliwej może wywołać pęcherzowe zapalenie skóry . Szczególnie groźne, zwłaszcza dla małych dzieci, są jego owoce,niewielkie czerwone pestkowce, pojawiające się latem. Jeden lub dwa owoce potrafią wywołać śmiertelne zatrucie u dziecka! Najlepiej więc wawrzynka nie dotykać, a jedynie obejrzeć...Wawrzynek w lasach naszego regionu staje się coraz rzadszy – roślinie tej szkodzą intensywne prace leśne. Występuje on jeszcze gdzieniegdzie w zaroślach liściastych, lasach dębowych i bukowych, nad strumieniami i w cienistych dolinach. Jednym z obfitszych stanowisk jest Dolina Bystrego Potoku w Górach Opawskich.   Kolejny wiosenny zwiastun w zasadzie nie kwitnie, jest bowiem rośliną zarodnikową. To powszechny, uciążliwy chwast, czyli skrzyp polny (Equisetum arvense). Jego zielone , podobne do choinki pędy letnie zna (i przeklina) każdy posiadacz ogródka. Mało kto natomiast rozpoznaje wiosenne pędy zarodnikonośne tej rośliny, pojawiające się bardzo wcześnie, w marcu abo i już w lutym. Są one zupełnie inne – nie są zielone lecz brunatne i czerwonawe (nie zawierają na ogół chlorofilu i żyją na koszt zapasów zgromadzonych w podziemnej części rośliny) pozbawione odgałęzień i zakończone kłosem zawierającym zarodnie, w których powstają zarodniki. Po dojrzeniu tychże szybko zasychają, spełniwszy już swoje zadanie.  Innym przedstawicielem skrzypów który także wytwarza wiosenne pędy zarodnionośne jest wymierający na Opolszczyźnie skrzyp olbrzymi (Equisetum telmateia). Ta efektowna roślina – największy nasz przedstawiciel skrzypów, dorastający czasami nawet do 250 cm (!) wysokości, związana jest jest z siedliskami wilgotnymi i podgórskimi – dolinami strumieni, podmokłymi lasami nad wodą, itp. miejscami. W naszej okolicy istnieje stanowisko tego skrzypu w okolicy Jarnołtówka – i jest ono jednym z ostatnich w naszym województwie. Skrzyp olbrzymi łatwo zidentyfikować po samych rozmiarach – jest przeszło 3 razy wyższy niż jego polny, pospolity krewniak. Skrzypy zasługują też na uwagę z innego powodu – jest to bowiem niesłychanie starożytna grupa roślin. Pierwsze skrzypy pojawiły się w dewonie, a więc ponad 400 milionów lat temu! Przez tak długi okres grupa ta rozwijała się doskonale, panując na lądach . To , między innymi, z ciał pradawnych gatunków skrzypów powstały złoża eksploatowanego obecnie węgla kamiennego . Obecnie żyją już tylko niedobitki – jedynie 30 gatunków w jednym rodzaju - skrzyp – przerwało do naszych czasów....

Jacek R.

Pluszcz

Pluszcz <img src="https://api.buki.org.pl/blog_image/Lh/23/Lh23AZSiCUnZefNT5IBqfB21SM8VVmZUjttTgIGX.jpg" alt="" width="640" height="373">      Hobbystyczne obserwowanie ptaków, bardziej chyba znane pod angielskim określeniem „birdwatching” (żartobliwie czasami tłumaczonym jako „ptakopodglądactwo”)1 jest coraz popularniejszą tak na świecie, jak i w Polsce, metodą spędzania wolnego czasu. Ptaki otaczają nas powszechnie i budzą też powszechne zainteresowanie. Obserwował je okazjonalnie chyba każdy, choć nie każdy się na nich zna i potrafi rozpoznawać choćby tylko najpospolitsze gatunki. Identyfikacja wróbla, kawki czy sroki nie przysporzy nikomu problemu, ale bardzo często na tym tylko  wiedza obserwującego się kończy. Tymczasem ptaki są fascynującymi obiektami obserwacji. Obserwować je można niemal wszędzie , a ciekawych spostrzeżeń dostarczają nawet najpospolitsze ich gatunki. Chciałbym więc zachęcić czytelników do zainteresowania się naszymi upierzonymi towarzyszami, szczególnie że region nasz jest  pod tym względem  słabo zbadany, a wszelkie obserwacje, nawet takie, przy których obserwator nie potrafił zidentyfikować gatunku ,lecz sfotografował obserwowanego osobnika, mogą poszerzyć  wiedzę o awifaunie naszej okolicy.      Jako okolica podgórska region nasz obfituje w szybko płynące cieki wodne – strumienie i potoki. Potok podgórski przeciętnemu człowiekowi wydaje się środowiskiem interesującym głównie wędkarzy, rzadko natomiast jawi się jako miejsce w którym można dokonać interesujących  obserwacji ornitologicznych. Jeszcze nudniejszy wydaje się taki ciek wodny późną jesienią czy zimą. Tymczasem właśnie miesiące późnojesienne i zimowe – od końca października do marca są najlepszym czasem, by nad podgórskim potokiem czy strumykiem zaobserwować coś ciekawego. Oprócz  wszędobylskich kaczek krzyżówek (Anas platyrhynchos), którym zresztą niebawem poświęcę dłuższy tekst,  napotkać można też znacznie ciekawsze gatunki, w innych porach roku  trudniejsze do zaobserwowania. Jeden z takich gatunków  nich pragnę zwrócić uwagę czytelników.     Gatunek ten to   pluszcz (Cinclus cinclus L.).  Jest to niewielki ptak  mniej więcej wielkości kosa, prowadzący nietypowy jak na ptaka wróblowego, gdyż ściśle  związany z wodą, tryb życia. Najciekawszą cechą pluszcza jest sposób, w jaki ptak ten zdobywa pokarm-żeruje on pod wodą górskiego strumienia, biegając po jego dnie. Jak na krewniaka wróbli  jest to nader nietypowe zachowanie, a w całym ogromnym i licznym w gatunki  rzędzie ptaków  wróblowych (Passeriformes) tylko europejski pluszcz i jego krewniacy zaliczani do tego samego rodzaju Cinclus , a jest to w sumie zaledwie sześć gatunków ptaków zamieszkujących prócz Europy jeszcze  Azję, Amerykę pn. i Andy, zdobywa pokarm w taki sposób – przez nurkowanie w wodzie.     Plusz zresztą  mówiąc precyzyjniej - nie nurkuje, gdyż nie pływa w wodzie - ale biega po dnie cieku wodnego i łowi w nim drobne stworzenia wodne – skorupiaki, larwy wodnych owadów, pijawki, a często też łapie drobne rybki. Postronnego obserwatora  nieobeznanego z tym gatunkiem  zaskakuje widok  podobnego do kosa ptaka, który nagle  wbiega lub wskakuje pod wodę...by po chwili wyłonić się z niej w zupełnie innym miejscu rzeki. W naszym regionie pluszcze są nieliczne, ale dość łatwe do zaobserwowania, szczególnie poza okresem lęgowym , gdy przenoszą się na niżej położone odcinki rzek i potoków. W całych Górach Opawskich szacuje się ich liczebność na mniej więcej 15 par, gnieżdżących się przede wszystkim na pomniejszych dopływach Złotego Potoku i Białej Głuchołaskiej . Jak wyżej wspomniałem, jesień i zima to czas ,gdy ptaki te w poszukiwaniu niezamarzających wód przenoszą się z wyżej położnych terenów nad większe rzeki, takie jak Biała czy Złoty Potok, i wtedy stają się łatwym obiektem obserwacji. Szczególnie nad Złotym Potokiem każdej zimy można spotkać zimujące pluszcze, i to pośród zabudowy wiejskiej Łąki Prudnickiej, Moszczanki i Jarnołtówka, a nad Białą ptaki te można obserwować nawet w samym centrum Głuchołaz.     W okresie lęgowym pluszcze wracają w wyższe partie gór. W polskiej części Gór Opawskich stałym miejscem ich występowania jest Dolina Bystrego Potoku, gdzie corocznie można spotkać 2 lub 3 pary lęgowe. Gniazdowanie jest też prawdopodobne na odcinku Złotego Potoku poniżej tamy w Jarnołtówku,a w obecnym roku obserwowałem najprawdopodobniej lęgową  parę w okolicy wiaduktu kolejowego w Pokrzywnej. Natomiast w dorzeczu Białej pluszcze gniazdują głównie po stronie czeskiej, ale co najmniej jedna para regularnie co roku lęgnie się  w rezerwacie przyrody „Nad Białką”. Pluszcze widywałem też na potoczku płynącym przez Konradów oraz w Trzebini, zachęcam więc do zwrócenia uwagi na ten arcyciekawy gatunek, gdyż jest wielce prawdopodobnym istnienie w naszej okolicy nie wykrytych jeszcze stanowisk lęgowych. A pluszczom do wyprowadzenia lęgu wystarczy nawet niewielki, byle tylko stały i nie wysychający, potoczek czy strumień.      Lęgi pluszcze zaczynają w kwietniu, wtedy też można zaobserwować toki samców, polegające na „puszeniu” się przed samicą z rozłożonym ogonem i skrzydłami oraz serii szybkich ukłonów i dygnięć. Niedługo potem para (a pluszcze są monogamiczne i wierne partnerowi) zabiera się za budowę nowego (lub gruntownego remontu zeszłorocznego) gniazda. Jest ono doskonale ukryte, tak dobrze, że znalezienie go graniczy wręcz z cudem, i to pomimo iż  znajduje się ono zawsze na brzegu strumienia! Schowane  jest za wodospadem lub ukryte w szczelinie skalnej, wykrocie czy wypłukanym zagłębieniu, i zawsze umieszczone tak by co najmniej z trzech stron chroniła je woda. Ma ono kształt dużej kuli uwitej z korzonków roślin, z bocznym wejściem. Pod koniec kwietnia samica składa 3 do 6 jaj, ich wysiadywanie trwa natomiast około 16 dni, Pisklęta po wykluciu się przebywają w gnieździe przez około 20 dni, potem  opuszczają je i jeszcze przez około 2 tygodnie są pod opieką pary rodzicielskiej. Młode pluszcze są mało płochliwe i łatwo dają się obserwować.  W sprzyjających warunkach para przystępuje w czerwcu do drugiego lęgu.     Pluszcz, jako przedstawiciel ptaków wróblowych, śpiewa. Jego śpiew składa się z serii treli , bulgotów i gwizdów, dziwnie zbliżonych w rytmie i brzmieniu  do odgłosów  górskiego strumienia...  Ciekawą cechą pluszczy jest to, że śpiewają u nich  obie płcie, samice tak samo często i dobrze jak samce.     Pluszcz jest kojarzony ze środowiskiem górskim, ale w Polsce oprócz dość częstego (choć nigdzie nie jest to ptak liczny) występowania w Sudetach , Jurze Krakowsko-Częstochowskiej  i Karpatach spotykany jest też rzadko  na rzekach Warmii, Mazur i Pomorza. Stwierdzono, że pluszcze z północy i południa kraju należą do dwóch różnych podgatunków. Ptaki  północne są częściowo wędrowne, natomiast południowe ściśle osiadłe.     Pluszczom zagrażają rozmaite czynniki niszczące ich pierwotne środowisko. Ścieki zrzucane celowo lub przenikające do górskich potoków z nieszczelnych szamb są  najgroźniejsze, gdyż powodują zmętnienie wody, co dla ptaka zdobywającego pokarm pod wodą przy użyciu wzroku jest zgubne. Wszelkie regulacje górskich rzek pozbawiają je miejsc lęgowych (szczególnie te  polegające na bezmyślnym betonowaniu brzegów). Wycinanie nadwodnych krzewów i drzew, co odsłania brzegi, czego ptaki te nie tolerują, to kolejny czynnik zagrożenia .. Z naturalnych katastrof najgroźniejsze natomiast są majowe i czerwcowe przybory wód, niszczące gniazda i lęgi. Mimo wszystkich tych przeciwności pluszcze  trwają w naszym otoczeniu, będąc zarazem elementem wyróżniającym  nasz region na tle  innych – w końcu poza górami i pasem pojezierzy (gdzie jednak są znacznie rzadsze niż u nas) nigdzie indziej w Polsce się ich nie spotyka!.

Żyjące Sudety

Pogranicze polsko-czeskie 225 milionów lat temu.<img src="https://api.buki.org.pl/blog_image/ye/15/ye15f8plh6FXdB8PfqFUSwdG7wEnaQ66ynayRS3w.jpg" alt="" width="640" height="288"> Pamiątka dalekiej przeszłości – kości z Krasiejowa. Zanim w roku 1986 odkryto słynne dzisiaj stanowisko paleontologiczne z epoki triasu w odległym od naszego regionu o niecałe 60 km Krasiejowie, stosunkowo mało jeszcze wiedziano o tym jak w owej pradawnej epoce mezozoicznej wyglądała okolica nazywana w naszych czasach Opolszczyzną. Oczywiście znana była już całkiem dobrze geologiczna historia naszych okolic, ale wiadomości na temat zamieszkujących ją w dawnych epokach dziejów ziemi istot żywych były już znacznie mniej dokładne. Odkrycie w Krasiejowie pokładu iłów z zachowanymi w wielkich ilościach skamieniałościami poszerzyło naszą wiedzę – przynajmniej jeśli idzie o trias. Wybierzmy się więc na „krótką” wycieczkę w czasie ( o drobne 220 milionów lat wstecz) by zobaczyć jak wówczas prezentowało się nasze pogranicze i jego sąsiedztwo. Krasiejowskie wykopaliska odkryły bowiem przed nami świat fascynujący, zupełnie odmienny od współczesnego, ale bujny i tętniący życiem. Mimo niewyobrażalnej przepaści czasowej która nas od niego dzieli, wiemy już , dzięki wytężonej pracy uczonych paleontologów eksplorujących skamieniałości w Krasiejowie ( i innych podobnych miejscach , bo jest ich w naszym regionie więcej) i ich kolegów zajmujących się geologią całkiem sporo na jego temat. Najpierw może sprecyzujmy o jaką właściwie epokę chodzi. Nazwa trias niewiele zapewne mówi przeciętnemu czytelnikowi. Jak być może niektórzy pamiętają dzieje Ziemi dzieli się na eony, te z kolei na ery, dzielone dalej na okresy, te zaś jeszcze na mniejsze odcinki, zwane wiekami. Interesujący nas okres należy do eonu zwanego fanerozoikiem , ery mezozoicznej , okresu triasu i jego piątego w kolejności (od początku triasu licząc) wieku zwanego karnikiem. Ten dość enigmatyczny dla laika zapis mówi nam że skamieniałości owe powstały około 220 do 225 milionów lat temu. Era mezozoiczna, do której należy trias, większości z czytelników skojarzy się zapewne z wielkimi gadami – dinozaurami – panującymi na lądach w czasie jej trwania. Ale w triasie epoka dinozaurów dopiero się rozpoczynała,okres bowiem ich największego rozkwitu obejmuje dwa kolejne jej okresy, czyli jurę i kredę. Dinozaury wprawdzie powstały już w triasie, i to właśnie mniej więcej w interesującym nas czasie, ale musiało minąć jeszcze kolejne 20 milionów lat nim opanowały lądy Ziemi. Nie oznacza to jednak że na Ziemi nie było wielkich gadów – przeciwnie, wiele ich grup, później wypartych przez dinozaury i wymarłych , wówczas osiągnęło największy rozkwit. Dominującą wówczas grupą były gady ssakokształtne, przodkowie dzisiejszych ssaków, które w erze dinozaurów gwałtownie wymarły , nie wytrzymując z nimi konkurencji. Wsiądźmy więc do naszego wehikułu czasu...i wysiądźmy z niego w tym miejscu gdzie kiedyś będzie stało miasto Prudnik. Przenieśmy się w czasie, wstecz o 220 milionów lat....  W miejscu gdzie stoimy wznosi się niewysoki, ale rozległy płaskowyż . Te wzniesienia to pozostałość po pierwszych geologicznych procesach które stworzyły nasze góry, Sudety. Jeszcze o wiele wcześniej, w poprzedniej erze - paleozoicznej - potężna siła z wnętrza Ziemi wypiętrzyła w tym miejscu całkiem pokaźne góry. Góry te jednak są już w triasie znacznie zniszczone przez erozję , i pozostał z nich tylko ten płaskowyż. Nie ma jeszcze żadnego śladu obecnej rzeźby terenu, nie ma Biskupiej Kopy ani Jesioników. Upłynie jeszcze kolejne 200 milionów lat zanim ponownie zadziałają siły wypiętrzające, które w miejscu tego dawnego płaskowyżu utworzą góry znane teraz jako Sudety Wschodnie. Jest ciepło, około 30 stopni i świeci słońce. (Gdybyśmy posiadali czuły przyrząd do mierzenia jego blasku to wykrylibyśmy, że świeci ono słabiej niż obecnie, o około 10 % - wynika to z tego ze jasność naszej gwiazdy stopniowo rośnie wraz z jej wiekiem.) W tym bowiem okresie teren ten znajduje się znacznie dalej na południe niż obecnie, około 40 stopnia szerokości północnej, czyli około 10 stopni bardziej na południe niż teraz. Klimat panuje tu ciepły, podzwrotnikowy, z dwiema tylko porami roku – wilgotną i suchą. Deszczu jednak spada tu tyle, by nie powstawał step czy sawanna, ale mogły rosnąc lasy. Krajobraz wokół nas jest dość przyjemny: stoki łagodnego wzniesienia porasta gęsty las w którym rosną liczne drzewa szpilkowe, całkiem podobne do swych obecnie znanych dalekich krewnych. Między nimi pojawiają się też podobne do współczesnych palm ( i żyjące na świecie także w naszych czasach) sagowce, a gdzieniegdzie widać też ulistnione drzewa- są to krewniacy współczesnych miłorzębów. W runie tego lasu bujnie rozwijają się wszelakie paprocie, skrzypy i widłaki. Wszędzie pełno zieleni , ale coś czyni ten widok obcym dla naszych oczu. Po chwili zastanowienia wiemy już o co chodzi – nigdzie nie ma żadnych kwiatów! Nic tylko wiatropylne drzewa iglaste, paprocie, widłaki, skrzypy i inne rośliny zarodnikowe. Małe i duże, drzewiaste ,zielne i krzewiaste – ale żadna z tych roślin nie kwitnie. Przyczyną tego jest to że jeszcze żadne rośliny kwiatowe nie powstały – musi upłynąć jeszcze 150 milionów lat by pojawili się na Ziemi ich przodkowie – nastąpi to dopiero pod koniec całej ery mezozoicznej, w kredzie. Z powyższego wynika kolejny brak – nie ma w powietrzu motyli, choć owadów jako takich nie brakuje. Wśród sześcionogów dominują chrząszcze, pokaźnych czasem rozmiarów, ale w powietrzu unoszą się też ważki i inne latające owady . W runie leśnym można też natknąć się na inne bezkręgowce – całkiem podobne do współczesnych ślimaki lądowe, wije (między nimi ogromne, 30 centymetrowe formy podobne do współczesnych nam skolopendr), i rozmaite pajęczaki, w tym skorpiony. Korzystając z wehikułu, kierujemy się wzdłuż niewielkiego strumyka na północ . Nagle w koronie pobliskiego drzewa zwraca naszą uwagę dziwne stworzenie, przypominające skrzyżowanie współczesnych nam nietoperzy z wężem. Jest to długi i smukły gad, długości około 80 cm, posiadający rozpiętą między nogami a tułowiem błonę lotną. Tak oto napotkaliśmy przedstawiciela gatunku Ozimek volans. Stworzenie to jest spokrewnione z grupą gadów latających – pterozaurów, które w następnych epokach zawładną niepodzielnie powietrzem. Stwór zdziwionym wzrokiem śledzi nas – i spłoszony, skacząc z konaru drzewa oddala się lotem szybowcowym w bezpieczne miejsce. Powoli kierujemy się na północ. Teren staje się wyraźnie coraz wilgotniejszy, a strumyk zamienia się w sporą już rzeczkę, która zaczyna meandrować i tworzyć rozlewiska. Z krajobrazu znikają powoli drzewa iglaste, zastępują je wielkie drzewiaste paprocie , mchy i widłaki, rosnące także w wodzie. Między rozlewiskami widać wysepki suchszego lądu. Na jednej z nich żeruje stado dużych jaszczurowatych stworzeń . Od razu można dostrzec że pokaźne te zwierzęta – niektóre osobniki mają około 3 metrów długości - to roślinożercy. Gady ryją w ziemi, zajadając się znalezionymi bulwami i pędami roślin. Nie są jednak bezbronne, gdyż ich grzbiety pokrywają czworokątne płyty kostne, tworzące solidny pancerz. Ten gatunek to Stagonolepis olenkae, daleki krewny dinozaurów, należący do tego samego co one rzędu gadów naczelnych . Stagonolepisy żerują spokojnie, jakby przekonane o swym całkowitym bezpieczeństwie....  Na następnej wysepce pokazują się nam inne stworzenia . Długonogie, smukłe i czworonożne gady spokojnie skubią pędy paproci. Tak oto napotykamy sławne już silezaury (Silezaurus opolensis) . Sława owa wynika z tego, że te stworzenia są pierwszymi w tej okolicy przedstawicielami dinozaurów. Daleko im jeszcze do gadzich gigantów z późniejszych epok – największe ledwie osiągają dwa metry, z czego prawie połowa to ogon. Niemniej kształt ich ciała wyraźnie już przypomina dinozaury.    Nagle spokojne żerowanie stada przerywa dramatyczne wydarzenie: jeden z mniejszych osobników, zapewne młody, zbliżywszy się do lustra wody zostaje znienacka zaatakowany przez ogromnego , długiego na trzy metry stwora, wyglądem przypominającego współczesnego krokodyla, który wyskakując spod wody chwyta ofiarę! Krótka walka kończy się tragicznie dla znacznie mniejszego silezaura, który wciągnięty pod wodę staje się żerem tego drapieżnika. Łowca ów nie jest jednak jak krokodyle gadem – Cyclotosaurus , bo tak się on nazywa, to ogromny płaz, bardzo daleki krewny współczesnych małych traszek i salamander. Cyklotozaur dzięki swym rozmiarom to groźny rabuś, zdolny pokonać niemal każde tutejsze stworzenie które nieostrożnie zbliży się do lustra wody. Jest zwierzęciem ziemnowodnym, poluje zarówno w wodzie jak i na brzegu.  Cyklotozaur, choć imponujący, nie jest jednak najgroźniejszym drapieżnikiem w okolicy. Kawałek dalej na północ, na jednej z kolejnych wysepek spotykamy bowiem istnego potwora. Masywny, osadzony na wysokich nogach, pokrojem nieco zbliżony do krokodyla , czterometrowy jaszczur ucztuje na szczątkach ofiary w których da się jeszcze rozpoznać pozostałości Stegonolepisa. Jak widać nawet pancerz z kostnych płyt nie uchronił roślinożercy przed napastnikiem. Nie jest to zaskakujące – szeroka, potężnie umięśniona i uzbrojona w budzące grozę zębiska paszcza drapieżnika ma specyficzną budowę, dostosowaną do polowania na taką właśnie, pancerną ofiarę . Kości szczęk tego drapieżnika, a jest to Polonosuchus, są bowiem połączone elastycznie, co skutkuje tym że w trakcie ataku na ofiarę zęby drapieżcy ześlizgują się po kostnych płytach pancerza, i wbijają dokładnie w spojenia pomiędzy nimi, co pozwala napastnikowi wyrwać je z ciała ofiary, zadając jej tym samym poważne rany. Stagonolepis nie miał szans- Polonosuchus prawie odgryzł mu ogon u samej nasady i nieszczęśnik szybko się wykrwawił...Drapieżnik ten nie tylko przypomina krokodyla, ale i jest z nim daleko spokrewniony. Rodzina do której należy to boczne odgałęzienie bardzo starodawnej linii ewolucyjnej, która 100 milionów lat później da początek właściwym już krokodylom. W odróżnieniu od krokodyli Polonosuchus ma jednak długie i wyprostowane nogi, co pozwala mu dość szybko biegać w trakcie polowania. Jest w tej okolicy największym stworzeniem i nie ma naturalnych wrogów.   Posuwamy się dalej na północ, i na horyzoncie pojawia się wielki zbiornik wodny – jest to ogromne śródlądowe jezioro, sięgające daleko na północ i zachód od tego miejsca. To w nim utworzy się z biegiem lat cmentarzysko szczątków zwierzęcych, znalezionych potem w krasiejowskich kamieniołomach. Jak do tego doszło? Płaskowyż od którego zaczynaliśmy wędrówkę był nawiedzany przez potężne nieraz burze i ulewy, niesione wilgotnymi wiatrami znad rozciągającego się 300 kilometrów dalej na południe dawnego Oceanu Tetydy. (W naszych czasach jego pozostałością jest Morze Śródziemne i Morze Czarne) . Ulewy te od czasu do czasu wywoływały nagłe i silne powodzie, zalewające równinę nad brzegiem owego jeziora. W powodziach owych ginęły zwierzęta zamieszkujące ten teren, a wezbrane wody zanosiły ich ciała, a także rozmaite szczątki roślinne, w głębsze i spokojniejsze miejsca tego zbiornika wodnego. Wymieszały się tu one z pozostałościami fauny i flory wodnej – glonów z grupy ramienic, ryb chrzęstnych i tzw. ryb- ganoidów (właściwe i tak pospolite dziś ryby kostne jeszcze nie powstały), mniejszych gadów wodnych i płazów, małży oraz skorupiaków . Przysypane niesionym przez wodę mułem zostały zakonserwowane, i z biegiem czasu przykryte kolejnymi skałami , tworząc pokład iłu z nagromadzeniem wielkich ilości skamielin . Minęło 220 milionów lat zanim łyżka koparki odsłoniła to pradawne cmentarzysko, co pozwoliło uczonym zbadać jego zawartość. Należy wspomnieć ze owo badanie dalekie jest jeszcze od zakończenia. Opisane w tym artykule stworzenia były stosunkowo duże, stąd i łatwiej było wyodrębnić ich kości z wymieszanej wszak przez wodę warstwy iłów krasiejowskich. Całe grupy organizmów których pozostałości niewątpliwie tam się znajdują czekają na naukowe opracowanie. Na przykład niewiele jest jeszcze badań na rybami , mniejszymi gadami czy też innymi grupami kręgowców, a niemal wcale nie tknięto jeszcze bezkręgowców, poza małżami. Choć bardzo wiele już odkryto, a literatura naukowa na temat Krasiejowa liczy już dziesiątki pozycji, to wciąż pozostaje dużo do zbadania... Cmentarzysko krasiejowskie to nie tylko pamiątka pradawnej epoki, ale też i wielka atrakcja turystyczna. W miejscu wykopalisk powstało muzeum i cały kompleks parków tematycznych, gdzie prezentuje się nie tylko faunę triasową, ale tez jurajską czy kredową, faunę wielkich ssaków oligoceńskich, a ostatnio także i ewolucję człowieka.

Rok szkolny 2024/2025: najważniejsze zmiany i reformy w edukacji

Nurty filozoficzne: przegląd głównych kierunków w historii filozofii

Ile zarabia influencer w Polsce?

Język francuski: kultura i historia języka francuskiego

Udzielam korepetycji on-line. Jestem biologiem z wykształcenia

O [:site]

Popularne miasta

Korepetycje Matematyka Warszawa

Korepetycje Jezyk Polski Warszawa

Korepetycje Jezyk Francuski Warszawa

Korepetycje Jezyk Francuski Krakow

Korepetycje Matematyka Krakow

Korepetycje Biologia Krakow

Korepetycje Jezyk Angielski Poznan

Korepetycje Matematyka Poznan

Korepetycje Jezyk Polski Poznan

Popularne przedmioty w miastach

Korepetycje Matematyka Online

Korepetycje Jezyk Angielski Online

Korepetycje Jezyk Hiszpaski Online

Korepetycje Jezyk Wloski Online

Korepetycje Jezyk Polski Online

Korepetycje Fizyka Online

Korepetycje Matematyka

Korepetycje Chemia Online

Korepetycje Jezyk Niemiecki Online

Korepetycje Jezyk Angielski

Korepetycje Jezyk Polski

Korepetycje Informatyka Online

Korepetycje Jezyk Francuski Online

Popularne lekcje

Ranking: 

Dołącz

Przydatne linki

Wspieramy Ukrainę! Stop wojnie!

Używamy plików cookie do identyfikacji użytkowników, zapamiętywania preferencji i ustawień użytkowników, analizowania ruchu i trendów na stronie oraz ogólnego zrozumienia zachowań i zainteresowań użytkowników wchodzących w interakcję z naszą Stroną. Jeśli klikniesz „Zezwalaj na wszystkie pliki cookie”, wyrażasz zgodę na używanie przez nas wszystkich plików cookie na stronie. Jeśli klikniesz „Nie zezwalaj”, użyte zostaną tylko podstawowe pliki cookie. Więcej informacji znajdziesz w naszej <a [:privacy_link]>Polityce Prywatności</a> oraz <a href='/p/cookies/'>Polityce plików cookie.</a>

Ta strona korzysta z plików cookie!

Logowanie

Więcej

Dzielnica / osiedle

Twoje dane kontaktowe nigdy nie będą wyświetlane na stronie i będą udostępniane tylko korepetytorowi i specjaliście ds. Obsługi Klienta [:SITE]

Złożenie zamówienia

Wysyłając zapytanie, zgadzasz się na nasze

. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zgodnie z 

oraz potwierdzam, że ukończyłem 16 rok życia lub jestem rodzicem/opiekunem prawnym

Nasi konsultanci już pracują nad Twoim zgłoszeniem i skontaktują się z Tobą tak szybko, jak to możliwe.

Dziękujemy za zgłoszenie!

Zaznacz dodatkowo dwóch nauczycieli, abyśmy wiedzieli, kto jeszcze Ci odpowiada.

Wszystkie artykuły korepetytorów: Jacek R.

Artykuły o edukacji

Blog korepetytora – Jacek R.