Interpretacja wiersza nie należy do najprzyjemniejszych tematów uczniów. Niestety wszyscy podczas swojej edukacji muszą się z tym zmierzyć. Dzisiaj podpowiemy Wam, na co powinniście zwrócić uwagę i jak należy przygotować interpretacja wiersza. Jest to wiedza, która będzie niezbędna do uzyskania pozytywnych ocen w szkole, zwłaszcza w szkole średniej. Mamy nadzieję, że w dzisiejszym artykule odczarujmy ten niewdzięczny temat i interpretacja wiersza stanie się zwykłym prostym zadaniem.
Od czego zacząć analizę i interpretację wiersza?
Analiza wiersza nie należy do najłatwiejszych zadań dla uczniów. Często ciężko jest wstrzelić w tzw. klucz i odgadnąć, co autor miał na myśli. Praktyk jednak czyni mistrza. To co teraz Wam powiemy, jest oczywiste, ale niestety nie wszyscy to robią i o tym pamiętają. Analizę i interpretację wiersza zacznij od jego przeczytania. Po prostu przeczytaj najpierw cały wiersz. Nie jego skrawek, wers czy połowę. Cały. Dopiero przy drugim czytaniu zacznij wiersz rozbijać na części. Następnym krokiem jest określenie tzw. podmiotu lirycznego. Inaczej mówiąc, kto opowiada, mówi w wierszu. Kogo oczami jest napisany? Musisz tutaj zapamiętać jedną rzecz - podmiot liryczny to nie zawsze jest autor wiersza. Autor wiersza może się utożsamiać z kim czy czymkolwiek chcę. Nie myl tych dwóch pojęć. Podmiotem lirycznym może być rodzic, uczeń, żołnierz czy nawet natura. Podczas interpretacji wiersza nie zapominaj o tytule. Jest to kolejna oczywista rzecz, która często jest pomijana, a tytuł może nam dostarczyć wielu cennych wskazówek - chociażby to, do kogo jest skierowany wiersz. Podczas przygotowywania analizy i interpretacji wiersza nie bój się zaznaczać ważnych fragmentów czy uwag i komentarzy na marginesie. Nie jesteśmy w stanie wszystkiego zapamiętać. Zaznaczaj sobie wszystko, co przyjdzie Ci do głowy i uznasz za ważne. Nie zapominaj również o omówieniu budowy technicznej utworu. Jest to jedna ze składowych poprawnie wykonanej interpretacji wiersza. Podczas omawiania wiersza nie bój się cytować fragmentów utworu. Jest to bardzo pomocne i mile widziane.
Schemat interpretacji wiersza
Skoro omówiliśmy już ogólne zasady analizy i interpretacji wiersza, przedstawimy Ci teraz cały schemat. Jak należy to zrobić, krok po kroku. Schemat interpretacji wierszy jest dla wszystkich w zasadzie taki sam. Zachęcamy do zapamiętania schematu omawiania wierszy przedstawionego poniżej. Ułatwi Ci to wszystkie sprawdziany, kartkówki czy nawet zdawanie egzaminu maturalnego z języka polskiego. Jeżeli będziesz pamiętać o niezbędnych odpowiedziach na poniższe pytania i dokładnie przeanalizujesz utwór bez problemu dokonasz analizy wiersza
Na wstępie powinieneś odpowiedzieć na kilka pytań:
- Nawiązując do wstępu artykułu - określ podmiot liryczny.
- Czy osoba mówiąca w wierszu, mówi w swoim, czy kogoś innego imieniu? Może identyfikuje się z pewną grupą ludzi?
- Do kogo mówi podmiot liryczny? Do osób trzecich, do ogółu, do samego siebie czy do konkretnej osoby?
- W jakiej sytuacji życiowej zajmuje się podmiot?
Następnie musisz określić, jaki jest temat wiersza. O czym opowiada nasz podmiot liryczny. Może mówić o wielu rzeczach dlatego, aby dobrze odpowiedzieć na to pytanie musisz zastanowić się nad wieloma rzeczami:
- O czym jest wiersz?
- O jakim miejscu opowiada lub w jakim miejscu toczy się akcja wiersza?
- Czy ma, a jeżeli tak to, jakie znaczenie ma epoka czy rok, w którym został napisany wiersz?
- Co nam mówi tytuł wiersza?
- Dlaczego ktoś napisał ten wiersz?
- Jakie emocje przekazuje wiersz? Żal, radość szczęście, zwrot do ludzi, wspomnienia?
Przygotowując interpretacje wiersza, musimy również skupić się na budowie technicznej. Dlatego przedstawimy teraz najważniejsze pytania, na które musisz sobie odpowiedzieć podczas interpretacji utworu:
- Do jakiego gatunku należy wiersz? Mamy tutaj na myśli, takie rodzaje: fraszka, hymn, pieśń, oda, sonet, erotyk, tren, liryka pośrednia lub bezpośrednia.
- W jakim stylu został napisany wiersz? Mamy tutaj na myśli, żebyś określił, czy wiersz jest biały, stroficzny, stychiczny, sylabiczny, nieregularny, toniczny czy wolny,
- Czy wiersz zawiera motto lub dedykację?
- Podczas analizy i interpretacji wiersza musisz również zająć się opisem graficznym wiersza. W tym celu należy omówić, ile ma strof, czy ma rymy, jeżeli tak, to jakie? Zastanowić się, czy w wierszu występuje średniówka itp.
- Należy również omówić zastosowane w wierszu środki stylistyczne.
Oprócz odpowiedzi na powyższe pytania możesz również zastanowić się nad innymi aspektami np.:
- Z jakiego tomu utworów pochodzi wiersz?
- Do jakich motywów nawiązuje wiersz? Mamy tu na myśli np. biblijny, antyczny itp.
- Czy wiersz ma refren?
- Czy wiersz ma bohaterów? Jeżeli tak, to kim oni są?
- O czym świadczą zastosowane epitety? Jaki mają cel?
- Co autor nam przekazał poprzez zastosowanie wybranych przez siebie środków stylistycznych?
- A może czegoś w wierszu nie ma? np. rymów
- Czy wiersz jest spójny, a może nie?
- Co się działo na świecie i w kraju, gdy autor pisał swój wiersz? Czy wiersz nawiązuje do tej sytuacji?
- Podczas interpretacji wiersza warto, jest również wyrazić swoją opinię o nim i ją uzasadnić.
Przykładowa interpretacja wiersza
Poniżej przedstawimy interpretacja Pieśni IX Jana Kochanowskiego. Interpretacja pochodzi z oficjalnej strony CKE:
Interpretacja porównawcza wierszy
Jeżeli masz za zadanie wykonać analizę porównawczą dwóch wierszy, musisz pamiętać o najważniejszej rzeczy. Nikt tych dwóch utworów nie zestawił ze sobą przez przypadek. Jest to bardzo ważna wskazówka. Po przeczytaniu musisz odpowiedzieć sobie na pytanie, co łączy te dwa utwory. Autorzy, czas napisania, temat? Być może w wierszach jest poruszany ten sam problem, mają ten sam tytuł lub taką samą kompozycję. Musisz dojrzeć te podobieństwa. Może się tak zdarzyć, że w zadaniu będziesz mieć podane, na czym należy się skupić i co ze sobą porównać. Niestety nie zawsze tak jest i często sam musisz sobie odpowiedzieć na to pytanie. Przygotowując interpretację porównawczą wierszy, musisz porównać ze sobą wszystko. Zaczynając od tytułu, podmiotu lirycznego, bohaterach, a kończąc na aluzji literackiej, odpowiedzi na pytanie, do kogo jest adresowany wiersz i omówieniu w obu wierszach środków stylistycznych. Tak naprawdę musimy przeprowadzić dwie interpretacje wiersza i następnie obie ze sobą zestawić, opisać różnice i podobieństwa. Warto również zestawić sobą słowa kluczowe, metafory i motywy. Należy również opisać nastroje w wierszach i język, w jakim zostały napisane tj. biblijny, czy występują niecodzienne epitety, hiperbole itp. Oba utwory można również zestawić z odpowiednim kontekstem kulturowym, historycznym czy filozoficznym. Może nawiązują do tych samych stylów?
Podczas analizy porównawczej wierszy koniecznie zwróć uwagę na:
- Datę napisania wierszy - w jakiej epoce, czy w jakich latach powstały?
- Jakie były okoliczności powstania wierszy?
- Jakie mają gatunki literackie? Takie same, czy inne?
- Jaka problematyka jest poruszana w wierszach?
- Kto jest podmiotem lirycznym?
- Jakie środki stylistyczne zastosowali autorzy?
- Jakie znaczenie dla historii i dla nas mają te wiersze?
- Czy wiersze nawiązują do dzisiejszych problemów?
Podpowiemy Wam, że wiersze, które są ze sobą zestawiane na maturalnych czy sprawdzianach najczęściej są do siebie podobne w zakresie:
- poruszanego problemu,
- zainteresowaniami autorów,
- epoki, w której powstały,
- światopoglądu autorów,
- kompozycji i całej warstwy brzmieniowej.
Natomiast często możesz się spotkać z różnicy w zakresie:
- stosunku autorów do omawianego tematu,
- metody przedstawienia problemu,
- epok, w których żyli autorzy,
- różne kompozycje utworu i sposób jego skonstruowania.
Jak widzisz analiza i interpretacja wiersza nie musi być trudna, jednak należy pamiętać o wielu rzeczach. Jeżeli jednak czujesz się nie pewnie w tym temacie, zachęcamy do zapoznania się z ofertą na stronie BUKI. Znajdziesz tam wielu korepetytorów nie tylko z języka polskiego.
