Ćwiczenia rozwijające kreatywność to najlepszy sposób, aby uwolnić potencjał intelektualny dziecka. Oczywiście, trening kreatywności warto wykonywać w każdym wieku: wbrew obiegowej opinii, każdy z nas posiada zdolność kreatywnego myślenia, trzeba jedynie umiejętnie ją obudzić.
Jakie są więc najlepsze ćwiczenia na kreatywność u dzieci, nastolatków oraz osób dorosłych? Czy i do jakiego stopnia jesteśmy w stanie rozwijać w sobie zdolność kreatywnego formułowania problemów oraz ich rozwiązywania? I wreszcie: jak rozwijać kreatywność w toku codziennego życia, nawet jeśli nie dysponujemy odpowiednią ilością czasu na specjalne ćwiczenia? Postarajmy się odpowiedzieć na te pytania.
Czym jest kreatywność? Definicja kreatywności a ćwiczenia na kreatywność
Wiele osób sądzi, że kreatywność to coś w rodzaju wrodzonego daru, którym z definicji są obdarzone tylko nieliczne osoby. Taka definicja kreatywności zawiera w sobie jednak zaledwie część prawdy. Rzeczywiście, kreatywność to zdolność wrodzona, ale posiada ją każdy z nas.
Psychologowie często porównują kreatywność do mięśnia, który, pozbawiony treningu, powoli wiotczeje i staje się znacznie mniej wydolny. Właśnie tak jest zarówno z kreatywnością, jak i też wszelkimi innymi zdolnościami umysłowymi. Podobnie, jak w przypadku tych ostatnich, trening kreatywności najlepiej jest zacząć jak najwcześniej, czyli jeszcze w okresie edukacji wczesnoszkolnej. To właśnie wtedy umysł jest najbardziej chłonne. To również w tym czasie, nasz mózg wyrabia pewne tendencje, które potem można rozwijać na dalszych etapach życia.
Z naukowego punktu widzenia, kreatywność to umiejętność wychodzenia poza schematy, samodzielnego szukania rozwiązań i samodzielnego tworzenia nowych rzeczy oraz znajdowania nieszablonowych odpowiedzi na szablonowe pytania. W ten sposób myślenie kreatywne jest czymś przeciwstawnym myśleniu linearnemu, który zawsze przebiega po ścieżkach, wytyczanych przez znane jednostce schematy i szablony.
Jednocześnie, osoba kreatywna to zawsze ktoś, kto potrafi szukać nowych odpowiedzi i poddawać w wątpliwość gotowe rozwiązania. Właśnie dlatego podkreśla się, że kreatywne myślenie od zawsze stanowi definicyjną cechę wynalazców oraz artystów. Kreatywność to warunek wszelkiej nowej, oryginalnej twórczości (tak artystycznej, jak i też poza artystycznej).
Kreatywność nie jest tworzeniem z próżni: to ostatnie bowiem tak naprawdę nie istnieje. Kreatywne myślenie to nic innego, jak umiejętność nieoczekiwanego połączenia ze sobą elementów, które tworzą coś nowego. Właśnie z tego powodu nie należy definiować kreatywności jako czegoś „nadnaturalnego” lub zbliżonego nadnaturalności. Kreatywne myślenie polega po prostu na umiejętności twórczego wychodzenia poza szablony oraz kompilowania między sobą rzeczy, które łączą się w jakąś oryginalną koncepcję: artystyczną, techniczną, intelektualną lub inną.
Z tego powodu, kreatywność jest zdolnością, którą jak najbardziej można w sobie rozwijać. Nie jest to żaden „dar z niebios”. O wiele bardziej adekwatnie byłoby powiedzieć, że kreatywne myślenie jest cechą otwartego intelektu, który potrafi wykraczać poza szablony i szukać swoich własnych rozwiązań.
Jak rozwijać kreatywność? Ćwiczenia na kreatywność u dzieci
Zabawy twórcze dla dzieci, nastawione na rozwój kreatywności, będą polegać w pierwszej kolejności na zachęcaniu młodego człowieka do samodzielnego myślenia. Dlaczego jest to tak ważne? Ponieważ kreatywność z definicji stanowi proces indywidualny. To właśnie dlatego, że kreatywna może być tylko jednostka, nigdy tłum.
Z tego powodu, staramy się przede wszystkim aktywować samodzielnego działania, dobierając dla dzieci kreatywne zabawy twórcze. Przykłady takich kreatywnych ćwiczeń dla najmłodszych? Ze względu na konieczność socjalizacji dzieci w tym wieku, ćwiczenia na kreatywność będą przeważnie przebiegać w grupach. Rzecz polega na tym, aby dziecko uczyło się budować swoją niezależność i kreatywność, twórczo współdziałając z grupą rówieśników.
Ćwiczenie pierwsze: wspólne opowiadanie historii
Na czym polega to ćwiczenie na kreatywność? Siadamy z dziećmi w kole. Osoba prowadząca zajęcia wyjaśnia dzieciom, że ćwiczenia polega na opowiedzeniu wspólnej historii, jednak każdy po kolei dodaje do niej coś od siebie. Zaczyna nauczyciel. Najlepiej, aby początkowy fragment był nieco dłuższy, i zaciekawił dzieci. Potem każdy z maluchów musi dopowiedzieć swoją część historii, aż koło się zakończy.
Uwaga: za pierwszym, a nawet drugim razem to ćwiczenie może problematyczne. Kiedy jednak opowiadanie wspólnej historii na dobre stanie się częścią zajęć grupy maluchów, z czasem będzie szło coraz łatwiej. Praktyka dowodzi, że jest to jedno z zadań, które dzieci wprost uwielbiają, a dodatkowo świetnie kształtuje ono kreatywność.
Ćwiczenie drugie: wspólne rysowanie
Trochę podobnie, jak przy opowiadaniu historii, jednak to ćwiczenie rozwijające kreatywność u dzieci kładzie nacisk na nieco wymiar inwencji. Zamiast zdolności kreatywnego opowiadania i układania zdarzeń w logiczne ciągi, umysł dziecka skupia się bardziej na wizualizacji.
Jak to działa? Dzielimy maluchy na co najwyżej pięcioosobowe grupy. Każda grupa ma narysować wspólny rysunek, jednak na zasadzie „rund”: zaczyna pierwsze dziecko, potem drugie kontynuuje rysunek, itd. Na koniec każda grupa ma przeanalizować rysunek i postarać się wyjaśnić jego znaczenia.
Twórcze opisywanie obrazków
Ten rodzaj ćwiczenia jest doskonale znanych z dobrych podręczników do nauki języków obcych. Studenci trenują w ten sposób umiejętność kreatywnego wykorzystywania swojej znajomości danego języka. Samo ćwiczenie na kreatywność jest jednak niezwykle proste i można je zaadaptować do potrzeb małolatków.
Wystarczy nam dowolny rysunek lub zdjęcie, przedstawiające dowolną sytuację, np. rozmowę dwóch osób. Niech dzieci, w całkowicie nieskrępowany sposób, „domyślą” historię do obrazu. O czym rozmawiają te dwie osoby? Kim są? W jakiej są sytuacji? Nauczyciel powinien zachęcać dzieciaki do wypowiedzi, snucia przypuszczeń, zwracania uwagi na detale (np. pora dnia, ubiór tych osób, ich mimika, gesty).
Gdzie znaleźć więcej ćwiczeń kształcących kreatywność u dzieci? Pomocy można szukać u doświadczonych specjalistów, których oferty są dostępne w serwisie BUKI. Wyspecjalizowani korepetytor będzie w stanie prowadzić z dzieckiem także indywidualne zajęcia poświęcone treningowi kreatywnego myślenia.
Ćwiczenia na kreatywność dla nastolatków i dorosłych
Czy zadania na kreatywność są przeznaczone wyłącznie dla dzieci? Oczywiście, że nie! Co więcej: niektóre z nich są wręcz z zasady dedykowane osobom dorosłym. Doskonały przykład to słynne ćwiczenie na kreatywność, w którym występuje zatruta pomarańcza.
Rzecz przedstawia się następująco: do baru przychodzi kilka osób, w tym jedna nieco wcześniej. Wszystkie piją sok pomarańczowy z lodem. Potem wszyscy uczestnicy spotkania w tej samej chwili umierają, jednak z wyjątkiem osoby, która weszła jako pierwsza i jako pierwsza zaczęła pić sok.
Zasady są następująca: jedna osoba opowiada historię, która ma już gotowe rozwiązanie. Następnie słuchający zadają pytania, a twórca historii odpowiada na nie. Celem jest znalezienie odpowiedzi na pytanie. W tym wypadku: dlaczego jedna osoba przeżyła spotkanie, a pozostałe: nie.
Czy osoba, która przeżyła była trucicielem? Nie.
Czy wszystkie drinki zawierały to samo? Tak.
Czy trucizna była w pomarańczach? Nie.
Czy w drinku ocalałego również była trucizna? Tak
Czy trucizna w napoju ocalałego zdążyła się rozpuścić? Nie.
Czy trucizna była w lodzie? Tak.
Rozwiązanie: jedna osoba ocalała, ponieważ zaczęła pić swojego drinka, jeszcze zanim trucizna zawarta w lodzie zdążyła przedostać się do soku. Prawda, że proste, a jednocześnie wymagające kreatywnego myślenia? W tym wypadku inwencją muszą wykazać się obie strony, biorące udział w tym ćwiczeniu na kreatywność. Opowiadający musi stworzyć spójną, logiczną, a jednocześnie nieoczywistą historię. Słuchacze muszą z kolei analizować tok wydarzeń, zadawać kreatywne pytania, badać sprawę z różnych stron, i w ten sposób dążyć do rozwiązania zagadki.
Drugie ćwiczenie na kreatywność dla osób starszych jest wzięte prosto z historii europejskiej literatury, a mianowicie z książki „Grammatica della fantasia” Giannego Rodari. Uczestnicząc w tym ćwiczeniu poczujemy się niczym europejski futuryści, którzy uwielbiali eksperymentować ze słowem.
Na czym polega to ćwiczenie na kreatywność? Spisujemy dwie listy słów, całkowicie ze sobą niezwiązanych. Losujemy po jednym słowie z obu list. Np. „Egipt” i „Mikrofalówka” albo „Pies” i „Znicz”. Dwa wylosowane słowa to tytuł, a zarazem temat dla naszego opowiadania. Musimy więc napisać opowiadania np. o Psie i Zniczu. W wersji towarzyskiej, takie opowiada mogą być improwizowane, lub też każda osoba ma przykładowo 20 minut na przygotowanie swojej historii.
