Co napisać wielką lub dużą literą, to pytanie, które często zadajemy sobie w myślach. Teoretycznie łatwa rzecz, która sprawia wiele problemów podczas codziennego życia. Dzisiaj przedstawimy wszystkie sytuacje, kiedy powinniśmy zastosować w pisowni danego wyrazu wielką/dużą literę.
Wielka czy duża litera?
Zanim jednak to zrobimy, chcemy uszczegółowić pewną kwestię. Jak poprawnie mówić: od dużej czy wielkiej litery? Obydwie firmy są poprawne. Należy jednak uważać na sposób wypowiadania. Nie mówimy “z dużej/wielkiej litery”, a “od dużej/wielkiej litery”.
Kiedy zaczynamy wyrazy od dużej litery? - proste zasady ortograficzne
Skoro już uszczegółowiliśmy jedną kwestie, przejdźmy do sedna tematu: Kiedy zaczynamy wyraz od dużej litery? Na początku omówimy te prostsze zasady ortograficzne.
Poniżej przedstawiamy zasady pisowni wyrazów wielką/dużą literą:
- nazwy własne: imiona, nazwiska, ksywki, przydomki, imiona zwierząt, przezwiska;
- nazwy miast, państw, prowincji, stanów czy wsi;
- nazwy ulic, zabytków, placów, ogrodów (np. Powsin), alei, mostów czy obiektów sportowych;
- nazwy mórz, oceanów, jezior czy rzek;
- nazwy firm;
- nazwy jednostek urzędowych, rządowych czy innych instytucji - również szkół i pozostałych organizacji;
- wyrazy w tytułach gazet/czasopism - z wyłączeniem przyimków i spójników;
- nazwy tytułów - książek, rozdziałów (pierwszy wyraz);
- nazwy programów emitowanych m.in. w telewizji czy w radiu (pierwszy wyraz);
- nazwy mieszkańców poszczególnych kontynentów, np. Amerykanin;
- nazwy mieszkańców poszczególnych państw, np. Czech;
- nazwy mieszkańców również hipotetycznych państw, np. planet;
- nazwy mieszkańców danych krain geograficznych, np. Kaszub;
- nazwy dynastii królewskich, np. Jagiellonowie;
- nazwy świąt, np. Boże Narodzenie czy Wielkanoc;
- nazwy odznaczeń, np. Order Orła Białego;
- nazwy nagród nawet, gdy występują nazwy pospolite;
- skróty - jeżeli w skrócie występuje przyimek lub spójnik, zapisujemy go małą literą, np. WSiP.
Kiedy zaczynamy wyrazy od dużej litery? - nieoczywiste zasady gramatyczne
Język polski jest dosyć zawiły, dlatego też przy każdej zasadzie mamy wyjątki lub chociaż pewne odstępstwa:
- o ile nazwy krain geograficznych zapisujemy z wielkiej litery, to nieco inaczej sprawa wygląda, gdy nazwa jest dwuczłonowa (składa się z dwóch wyrazów), a drugi wyraz występuje w mianowniku, który się nie odmienia. Dobrym przykładem będzie tutaj “pustynia Gobi”;
- niektóre przymiotniki - te, które pochodzą od nazw własnych i odpowiadają na pytania “czyj? czyja? czyje?” - np. tragedia Szekspirowska;
- nazwy wszystkich czcionek w edytorach;
- nazwy wszystkich systemów komputerowych, np. Linux;
- nazwy modlitw;
- nazwy bogów;
- nazwy planet i innych ciał niebieskich w odniesieniu do kosmosu;
- nazwy skrótów pierwiastków;
Oprócz tego istnieją pewne sytuacje, gdy można napisać wyrazy zarówno wielką, jak i małą literą, a obie formy będą poprawne:
- kierunki świata;
- epoki, z pewnym wyjątkiem - Młoda Polska;
- nazwy pojęć abstrakcyjnych;
- zaimki osobowe, np. Ty, Wam, Ciebie - wypada napisać z dużej litery, ze względów grzecznościowych;
- nazwy wydarzeń historycznych - lepiej pisać wielką literą,gdy nazwy te są używane np. w tekstach z okazji świąt narodowych.
