Zdania złożone mogą nieco przerazić swoją nazwą. Nie są one jednak tak skomplikowane, jak mogłoby się wydawać. Wystarczy usystematyzować sobie pewne wiadomości i je zapamiętać. Mamy nadzieję, że nasz krótki poradnik Wam w tym pomoże.
Zdania złożone - co to jest?
Zanim przejdziemy do zdań złożonych, przypomnimy Wam, co to takiego są zdania. Zdania to pewna grupa wyrazów, które są ze sobą związane gramatycznie. Każde zdanie powinno mieć chociaż jedno orzeczenie. W przypadku zdań prostych mamy do czynienia z jednym orzeczeniem w zdaniu. W przypadku złożonych - więcej niż jedno. Poszczególne części takiej wypowiedzi nazywamy zdaniami składowymi.
Zdanie proste:
Mam kota.
Zdanie złożone:
Mam kota, który jest czarny i dużo śpi.
Zdania złożone - podział
Wyróżniamy kilka rodzajów zdań składowych:
- zdania równorzędne:
- współrzędne
- zdania nierównorzędne:
- zdania nadrzędne;
- zdania podrzędne.
W jednym zdaniu może występować wiele zdań składowych - w takiej sytuacji nasze zdanie ma nieco bardziej skomplikowaną strukturę. Jedno zdanie złożone może składać się zarówno ze zdań współrzędnych, jak i podrzędnych.
Zdania złożone współrzędnie - rodzaje
Zdania złożone współrzędnie są zbudowane z kilku zdań pojedynczych. Co ważne - każde z tych zdań mogłoby funkcjonować samodzielnie. Takie wypowiedzi łączymy za pomocą spójników lub bezspójnikowo.
Wyróżniamy następujące zdania złożone współrzędnie:
- Zdania współrzędne łączne - takie zdania są połączone między sobą za pomocą spójników. Nie używamy w tym wypadku przecinków. Zdania łączne są ze sobą połączone za pośrednictwem m.in. takich spójników: i, oraz, ani, też, np. Jestem chora i biorę leki. Zdania łączne możemy zbudować również bez spójników - w takiej sytuacji używamy przecinków np. Cały dzień siedziałam w pokoju, przygotowywałam się do rozmowy.
- Zdania współrzędne rozłączne - zdania te łączymy za pomocą m.in. takich spójników: albo, czy, lub. W przypadku takich połączeń nie używamy przeciwników, np. Idziemy spać czy oglądamy film?
- Zdania współrzędnie przeciwstawne - tutaj, jak sama nazwa wskazuje mamy do czynienia ze zdaniami, które są sobie przeciwstawne. Łączymy je za pomocą spójników takich jak: ale, a, jednak, np. Miałam iść spać, ale włączyłam serial.
- Zdania współrzędne wynikowe - żebyśmy mieli do czynienia z takim rodzajem zdań, musi jedno wynikać z drugiego. Tworzymy je za pomocą spójników typu: dlaczego, więc. W tej konstrukcji używamy przecinków, np. Boli mnie głowa, więc biorę proszka.
Istnieją jednak pewne sytuacje, gdy w przypadku zdań łącznych lub rozłącznych używamy przecinka, np. przy wyliczaniu.
Zdania złożone podrzędnie - rodzaje
W przypadku zdań złożonych podrzędnie najważniejsza informacja, którą trzeba zapamiętać, jest taka, że zdania te są od siebie zależne. Zdania dzielimy na nadrzędne (czyli te główne) i podrzędne, (czyli poboczne).
Wyróżniamy następujące konstrukcje:
- Zdania złożone podrzędnie podmiotowe - mamy z nimi do czynienia, gdy zdanie nadrzędne odpowiada na pytanie - kto? co?, np. Wreszcie udało się zrobić to, na co czekała.
- Zdania złożone podrzędnie orzecznikowe - gdy zdanie nadrzędne odpowiada na pytania typu: kim jest? jaki był? kim został?, np. Jestem tym, na którym można polegać.
- Zdania złożone podrzędnie przydawkowe - gdy zdanie nadrzędne odpowiada na pytania typu: jaki? który? czyja?, np. Dostałam informacje, że jutro mamy spotkanie.
- Zdania złożone podrzędnie dopełnieniowe - gdy zdanie nadrzędne odpowiada na pytania typu: kogo? komu? z czym? o kim?, np. Zastanawiam się od wczoraj, czy mogę to zjeść.
- Zdania złożone podrzędnie okolicznikowe - gdy zdanie nadrzędne odpowiada na pytanie typu: gdzie? kiedy? jak dawno? dlaczego? jak? pomimo? jeśli co?, np. Wyjadę na urlop, jak dokończę wszystkie sprawy.
Jeżeli mimo naszego poradnika, macie pewne problemy ze zrozumieniem tego zagadnienia, zachęcamy do skorzystania z pomocy naszej platformy BUKI.
