Treść.
Przede wszystkim patrzymy na nazwę wiersza oraz jego autora.
Badamy historię napisania danego utworu.
Ustalanie środków artystycznych, wykorzystywanych przez autora.
Użycie słownictwa poetycznego.
Obraz głównego bohatera, „Ja” autorskie.
Na wstępnym etapie analizy wiersza należy określić jego zawartość, uczucia i wrażenia, które on pozostawia. Następnie poznać właściwości emocji i pomysłów, które możemy znaleźć w utworze poetyckim:
• ocenić głównego bohatera (postać, posiadającą uczucia, przekazywane w wybranym wierszu);
• określić skład wiersza;
• ustalić główny obiekt, który ma zostać opisany i jego związek z myślą oraz ideą liryczno-epicką;
• po przeanalizowaniu wykorzystywanego słownictwa (pospolitego lub literackiego), można zdedefiniować rysunek leksykalny;
• zauważyć właściwości rytmu, jego jednorodność, albo odwrotnie, niejednorodność;
• wyjaśnić, jaki byłby rysunek dźwiękowy oraz intonacje;
• poznać cechy używania przez autora terminów literackich, czy są one mało używane czy, na odwrót, intensywnie.
Plan analizy wiersza.
Przede wszystkim patrzymy na nazwę wiersza oraz jego autora.
Co moglibyśmy założyć w związku z tym?
Badamy historię napisania danego utworu.
W jakim okresie on powstał, czy znany jest powód jego napisania, czy on był dedykowany do kogoś, czy bohaterzy literackie posiadają konkretne prototypy.
Należy dostrzec, jak bardzo ważny jest czy nie jest wybrany wiersz w całym dorobku poety, jak bardzo znaczącym on jest na tle jego innych utworów oraz na tle podobnych utworów, o podobnej fabule i strukturze.
Temat utworu literackiego.
Ustała się główny temat (pomysł) tworu. Czy jest ten twór czemuś poświęcony. Czy ma cel.
Jeśli autor należy do którejś grupy literackiej, byłoby dobrze udowodnić to przykładami, potwierdzić cytatami z tekstu.
Tematyka może być całkiem różnorodna: to może być krajobraz, może być dość popularna liryka miłosna, patriotyczno-obywatelska, refleksyjno-filozoficzna i inne rodzaje liryki. Wiersze mogą być napisane zarówno według linii opowieści (opisania zdarzeń), jak i bez niej (opisy uczuć);
Ustalanie środków artystycznych, wykorzystywanych przez autora.
W zależności od preferencji autora użyte słownictwo oczywiście też może się różnić i dzielić się na przykład na następujące rodzaje: gospodarcze (inaczej codzienne), z wykorzystaniem archaizmów, publicystyczne, literackie itp.
Skład.
Kompozycja ma naprawdę ważne znaczenie i dla jej pełnego rozpatrywania warto:
• ustalić podstawowe (glówne) uczucie, wrażenie, stan umysłu, którym przesiąknięta jest wybrana praca liryczno-epiczna;
• wyjaśnić, na czym polega spójność konstrukcji składowej, czyli jak budowa wiersza podporządkowuje się formułowaniu pewnej idei;
• pojąć sytuację liryczną opisaną w wierszu (na przykład, istniejący konflikt głównego bohatera z samym sobą, jego brak wewnętrznej wolności);
• zrozumieć, jaka sytuacja życiowa mogła spowodować te uczucia;
• zmóc zobaczyć cały rysunek (obraz), który stwarza utwór liryczny, zidentyfikować, które części wiersza są kluczowe.
Następnie należy sprawdzić, w jaki sposób stosowany podział zwrotek koreluje z sensem wiersza, czy być może układ zwrotek wydaje się być nieco nielogiczny w odniesieniu do głównego motywu wiersza. Co najczęściej oznacza zwrotka w tym wierszu – koniec jakiejś myśli albo kontynuowanie głównej myśli poematu. Jak bardzo ujawnia się myśl (idea) w ostatnim wersie zwrotki, czy zawiera jakieś wnioski.
Definiowanie układu wiersza: rozmiar, rytm, rym. Używany układ rymów może być następujący: parzysty, okalający, skrzyżowany, męski, żeński.
Użycie słownictwa poetycznego.
Należy określić dynamikę stosowania poszczególnych grup słów słownictwa zwykłego: synonimów, homonimów, antonimów, archaizmów, neologizmów. Następnie trzeba poznać granice nabliżania się stylu lyro-epickiego do stylu potocznego, ustalić cechy i częstotliwość stosowania tropów.
Tropami uważają się słowa i zwroty, które nie niosą dosłownego znaczenia, lecz należy brać pod uwagę ich ukryty sens:
- Alegoria- obraz abstrakcyjnej koncepcji lub zjawiska;
- Hyperbola –wyolbrzymienie cechy, zjawiska;
- Ironia – ukryta kpina, sarkazm;
- Litota – przeciwieństwo hiperboli, osłabienie sformułowań;
- Metafora - porównanie, oparte na podobieństwie lub kontraście jakichkolwiek zjawisk;
- Paralelizm – podobieństwa wielu rodzajów;
- Epitet – wyraz podkreślający szczególną ceche.
Układ dźwiękowy.
- Aliteracja -reprodukcja podobnych spółgłosek;
- Anafora - odtworzenie jednej bądź kilku fraz na początku kilku tyrad (dłuższe przemówienie bohatera) lub zwrotek;
- Epifora - jest skonstruowana podobnie do anafory, tylko że słowa są powtarzane na końcu tyrad i strof;
- Asonans - powtórzenia samogłosek;
Figury stylistyczne.
Przy tej analizie wykorzystujemy rozbiór artystycznej składni utworu (sposoby tej składni oraz inne formy liryczno-epickiego przedstawienia).
• Antyteza – przeciwieństwo, opozycja;
• Gradacja - na przykład „jasna - blada - mało widoczna”;
• Zmilczenie – nieskończone, nagle przerwane zdanie, z nie w pełni wyrażonym pomysłem, co zmusza czytelnika do domyślania się;
• Zwracanie się, pytanie retoryczne - ma na celu zwrócenie uwagi czytelnika na problem i nie wymaga od niego odpowiedzi;
• Powtórzenie – refren;
• Inwersja - pisanie tekstów z oczywistym naruszeniem składni w zdaniu (niezwykły porządek słów).
Obraz głównego bohatera, „Ja” autorskie.
W szczegółowej analizie ustala się, w imieniu kogo prowadzi się narracja, w imieniu autora lub w imieniu postaci. Jak ważna jest postać autora, czy ma jakieś znaczenie, czy nie.
Gatunek.
Wiersz może należeć do najróżnorodniejszych gatunków:
• Epigram, czyli drwina, portret ironiczny;
• Oda;
• Poemat;
• Ballada;
• Roman w wierszach;
• Pieśń;
• Epitafium – wiersz sławiący zmarłego;
• Elegia – wiersz żałobny, najczęściej opowiadający o zakochaniu się.
Przynależność do nurtu.
Być może do realizmu, romantyzmu, symbolizmu, acmeizmu czy futuralizmu, modernizmu, sentymentalizmu?
Treść.
Przede wszystkim patrzymy na nazwę wiersza oraz jego autora.
Badamy historię napisania danego utworu.
Ustalanie środków artystycznych, wykorzystywanych przez autora.
Użycie słownictwa poetycznego.
Obraz głównego bohatera, „Ja” autorskie.
Na wstępnym etapie analizy wiersza należy określić jego zawartość, uczucia i wrażenia, które on pozostawia. Następnie poznać właściwości emocji i pomysłów, które możemy znaleźć w utworze poetyckim:
• ocenić głównego bohatera (postać, posiadającą uczucia, przekazywane w wybranym wierszu);
• określić skład wiersza;
• ustalić główny obiekt, który ma zostać opisany i jego związek z myślą oraz ideą liryczno-epicką;
• po przeanalizowaniu wykorzystywanego słownictwa (pospolitego lub literackiego), można zdedefiniować rysunek leksykalny;
• zauważyć właściwości rytmu, jego jednorodność, albo odwrotnie, niejednorodność;
• wyjaśnić, jaki byłby rysunek dźwiękowy oraz intonacje;
• poznać cechy używania przez autora terminów literackich, czy są one mało używane czy, na odwrót, intensywnie.
Plan analizy wiersza.
Przede wszystkim patrzymy na nazwę wiersza oraz jego autora.
Co moglibyśmy założyć w związku z tym?
Badamy historię napisania danego utworu.
W jakim okresie on powstał, czy znany jest powód jego napisania, czy on był dedykowany do kogoś, czy bohaterzy literackie posiadają konkretne prototypy.
Należy dostrzec, jak bardzo ważny jest czy nie jest wybrany wiersz w całym dorobku poety, jak bardzo znaczącym on jest na tle jego innych utworów oraz na tle podobnych utworów, o podobnej fabule i strukturze.
Temat utworu literackiego.
Ustała się główny temat (pomysł) tworu. Czy jest ten twór czemuś poświęcony. Czy ma cel.
Jeśli autor należy do którejś grupy literackiej, byłoby dobrze udowodnić to przykładami, potwierdzić cytatami z tekstu.
Tematyka może być całkiem różnorodna: to może być krajobraz, może być dość popularna liryka miłosna, patriotyczno-obywatelska, refleksyjno-filozoficzna i inne rodzaje liryki. Wiersze mogą być napisane zarówno według linii opowieści (opisania zdarzeń), jak i bez niej (opisy uczuć);
Ustalanie środków artystycznych, wykorzystywanych przez autora.
W zależności od preferencji autora użyte słownictwo oczywiście też może się różnić i dzielić się na przykład na następujące rodzaje: gospodarcze (inaczej codzienne), z wykorzystaniem archaizmów, publicystyczne, literackie itp.
Skład.
Kompozycja ma naprawdę ważne znaczenie i dla jej pełnego rozpatrywania warto:
• ustalić podstawowe (glówne) uczucie, wrażenie, stan umysłu, którym przesiąknięta jest wybrana praca liryczno-epiczna;
• wyjaśnić, na czym polega spójność konstrukcji składowej, czyli jak budowa wiersza podporządkowuje się formułowaniu pewnej idei;
• pojąć sytuację liryczną opisaną w wierszu (na przykład, istniejący konflikt głównego bohatera z samym sobą, jego brak wewnętrznej wolności);
• zrozumieć, jaka sytuacja życiowa mogła spowodować te uczucia;
• zmóc zobaczyć cały rysunek (obraz), który stwarza utwór liryczny, zidentyfikować, które części wiersza są kluczowe.
Następnie należy sprawdzić, w jaki sposób stosowany podział zwrotek koreluje z sensem wiersza, czy być może układ zwrotek wydaje się być nieco nielogiczny w odniesieniu do głównego motywu wiersza. Co najczęściej oznacza zwrotka w tym wierszu – koniec jakiejś myśli albo kontynuowanie głównej myśli poematu. Jak bardzo ujawnia się myśl (idea) w ostatnim wersie zwrotki, czy zawiera jakieś wnioski.
Definiowanie układu wiersza: rozmiar, rytm, rym. Używany układ rymów może być następujący: parzysty, okalający, skrzyżowany, męski, żeński.
Użycie słownictwa poetycznego.
Należy określić dynamikę stosowania poszczególnych grup słów słownictwa zwykłego: synonimów, homonimów, antonimów, archaizmów, neologizmów. Następnie trzeba poznać granice nabliżania się stylu lyro-epickiego do stylu potocznego, ustalić cechy i częstotliwość stosowania tropów.
Tropami uważają się słowa i zwroty, które nie niosą dosłownego znaczenia, lecz należy brać pod uwagę ich ukryty sens:
- Alegoria- obraz abstrakcyjnej koncepcji lub zjawiska;
- Hyperbola –wyolbrzymienie cechy, zjawiska;
- Ironia – ukryta kpina, sarkazm;
- Litota – przeciwieństwo hiperboli, osłabienie sformułowań;
- Metafora - porównanie, oparte na podobieństwie lub kontraście jakichkolwiek zjawisk;
- Paralelizm – podobieństwa wielu rodzajów;
- Epitet – wyraz podkreślający szczególną ceche.
Układ dźwiękowy.
- Aliteracja -reprodukcja podobnych spółgłosek;
- Anafora - odtworzenie jednej bądź kilku fraz na początku kilku tyrad (dłuższe przemówienie bohatera) lub zwrotek;
- Epifora - jest skonstruowana podobnie do anafory, tylko że słowa są powtarzane na końcu tyrad i strof;
- Asonans - powtórzenia samogłosek;
Figury stylistyczne.
Przy tej analizie wykorzystujemy rozbiór artystycznej składni utworu (sposoby tej składni oraz inne formy liryczno-epickiego przedstawienia).
• Antyteza – przeciwieństwo, opozycja;
• Gradacja - na przykład „jasna - blada - mało widoczna”;
• Zmilczenie – nieskończone, nagle przerwane zdanie, z nie w pełni wyrażonym pomysłem, co zmusza czytelnika do domyślania się;
• Zwracanie się, pytanie retoryczne - ma na celu zwrócenie uwagi czytelnika na problem i nie wymaga od niego odpowiedzi;
• Powtórzenie – refren;
• Inwersja - pisanie tekstów z oczywistym naruszeniem składni w zdaniu (niezwykły porządek słów).
Obraz głównego bohatera, „Ja” autorskie.
W szczegółowej analizie ustala się, w imieniu kogo prowadzi się narracja, w imieniu autora lub w imieniu postaci. Jak ważna jest postać autora, czy ma jakieś znaczenie, czy nie.
Gatunek.
Wiersz może należeć do najróżnorodniejszych gatunków:
• Epigram, czyli drwina, portret ironiczny;
• Oda;
• Poemat;
• Ballada;
• Roman w wierszach;
• Pieśń;
• Epitafium – wiersz sławiący zmarłego;
• Elegia – wiersz żałobny, najczęściej opowiadający o zakochaniu się.
Przynależność do nurtu.
Być może do realizmu, romantyzmu, symbolizmu, acmeizmu czy futuralizmu, modernizmu, sentymentalizmu?
