Niemal każdy język ma swoje odmiany - odmiany te to dialekty. Co więcej, lingwiści twierdzą, że każdy z nas na co dzień mówi za pośrednictwem jednego z nich. Użytkownicy danego języka nie zastanawiają się nad tym - mówimy tak, jak zostaliśmy nauczeni. Nieco inaczej wygląda sprawa dialektów podczas nauki języków obcych - w takiej sytuacji znacznie bardziej zwracamy uwagę na odmiany danego języka. Jest to związane m.in. z tym, że w poszczególnych dialektach mamy do czynienia z różnymi słowami nazywającymi tę samą rzecz, co skutecznie utrudnia komunikację.
Co to jest dialekt?
Dialekt to nic innego, jak odmiana języka. Wyróżniamy nie tylko dialekty, ale również np. narzecza czy gwary. Samo słowo dialekt ma swoje korzenie w języku greckim - oznacza sposób mówienia. Niemal każdy język na świecie ma swoje pewne odmiany.
Co do zasady każdy dialekt ma części wspólne z językiem ogólnym, tj. podstawowe słownictwo i gramatykę. Zazwyczaj największą różnicę znajdujemy w wymowie i znaczeniu poszczególnych słów.
W tym miejscu chcielibyśmy zaznaczyć, że dialekt i gwara to zupełnie inne zjawiska językowe. W ramach poszczególnych dialektów możemy wyróżnić kolejne gwary (czyli mniejsze jednostki językowe - zazwyczaj występują one na mniejszych obszarach). Co ciekawe w jednym dialekcie możemy wyróżnić od kilku do kilkunastu gwar. Dodatkowo gwary nie podlegają żadnym normom i zasadom językowym. Więcej na temat dialektów możecie dowiedzieć się od korepetytorów BUKI.
Jakie dialekty ma język polski?
Skupmy się teraz na dialektach w języku polskim. Poszczególne odmiany języka polskiego mają m.in. kontekst historyczny i ewolucyjny.
Na terenie Polski wyróżniamy cztery dialekty:
- małopolski;
- wielkopolski;
- mazowiecki;
- śląski;
- *kaszubski - dialekt ten został uznany za pełnoprawny język (zgodnie z ustawą o mniejszościach etnicznych).
Oprócz tego możemy mieć do czynienia z dialektami mieszanymi. Dialekty znacznie różnią się od tradycyjnej polszczyzny - zarówno fonetycznie, jak i leksykalnie. Bywa tak, że osoby nie znające danego dialektu nie są w stanie się porozumieć. Nie możemy jednak zapominać, że dialekty to część kultury. Pozwalają na budowanie przynależności do regionu i swojej tożsamości. Jak już wspomnieliśmy, każdy dialekt ma swoje gwary. Możemy wyróżnić m.in.:
- gwarę kurpiowską
- gwarę podhalańską
- gwarę sądecką
- gwarę żywiecką.
W tym miejscu warto zatrzymać się na chwilę przy języku kaszubskim. Kaszubski był niegdyś dialektem. Dzisiaj jest osobnym bytem i oficjalnym językiem. Wyróżnia się nawet swoim alfabetem (alfabet kaszubski), a także jest używany na co dzień w przestrzeni publicznej.
Przykładowe słowa w języku kaszubskim:
- dobri dzéń - dzień dobry
- fąfkôrz - żartowniś
- Wieszczi – upiór
- błotko - staw
- choba - chyba
- chiże - szybko
- czo! - słuchaj!
- korbac - opowiadać
- njezbednjik - człowiek niemoralny
- podwobjod - drugie śniadanie
- nje bëc sama - być w ciąży.
Znajomość różnych dialektów pozwala nam na lepsze rozumienie kultury i społeczności danego regionu. Zwiększa to nasze horyzonty i pokazuje, jak każdy kraj i region może być różnorodny. Co więcej - pozwala nam to na sprawne porozumiewanie się w poszczególnych regionach Polski.
Dialekty w innych językach
Dialekty występują nie tylko w języku polskim, ale także w innych. To właśnie przez dialekty możemy mieć problem z porozumiewaniem się w poszczególnych regionach danego kraju, dlatego też postanowiliśmy dzisiaj co nieco o nich opowiedzieć.
Dialekty w Wielkiej Brytanii
W Wielkiej Brytanii językiem urzędowym jest angielski w tzw. odmianie brytyjskiej. Musimy jednak być świadomi tego, że brytyjski angielski jest bardzo zróżnicowany. Wyróżniamy m.in.:
- Dialekty południowej Anglii, tj. Cockney, Blockney, Estuary English
- Dialekty środkowej Anglii, tj. Scouse, Mancunian, Yorkshire, Broomy, Black Country
- Dialekty północnej Anglii, tj. Geordie.
Dialekty w Niemczech
W języku niemieckim również możemy wyróżnić pewne dialekty (a także gwary), a nie tylko niemiecki tzw. standardowy. W poszczególnych krajach możemy spotkać się z różnymi odmianami niemieckiego, np. w Austrii, Niemczech czy Szwajcarii. Wyróżniamy:
- dialekty wysokoniemieckie, np. Bairisch czy Alemannisch
- dialekty środkowoniemieckie, np. Hessisch czy Erfurt
- dialekty dolnoniemieckie, np. Schleswigisch czy Ostfriesisch.
Dialekty w Hiszpanii
W języku hiszpańskim również możemy z powodzeniem wyróżnić kilka dialektów. Wyróżniamy:
- dialekt północny
- dialekt centralny
- dialekt południowy
- dialekt wysp kanaryjskich.
Mimo tego, że się nad tym nie zastanawiamy, to dialekty są obecne wszędzie. Na co dzień każdy z nas posługuje się pewnym dialektem - właściwym dla swojego regionu. O ile w swoim ojczysty języku radzimy sobie w porozumiewaniu się bez względu na to, w którym regionie kraju jesteśmy, to nieco trudniej jest w przypadku nauki języków obcych. W takie sytuacji dialekty mają znacznie większe znaczenie i brak ich znajomości (lub brak świadomości ich istnienia) może skutecznie utrudnić komunikację.
