Temat bezpieczeństwa dziecka w sieci pozostaje aktualny od wielu lat. W pierwszych chwilach boomu internetowego w Polsce największym problemem były kwestie związane z zaufaniem względem rozmówcy (np. na czacie). Dziś dwa najgorętsze tematy to uzależnienie od przebywania w sieci, jak również różnego rodzaju kradzieże pieniędzy, tożsamości i dostępu. Czy rodzic ma realne możliwości wpłynięcia na bezpieczeństwo swojej pociechy?
Jakie są najczęstsze zagrożenia dla dzieci w Internecie?
Zagrożeń jest całe mnóstwo, nie sposób je uporządkować na jednej, zwięzłej liście. Zależą one od kreatywności prowokatorów, potrzeby chwili, a nawet specyficznych warunków technicznych. Większość z tych wyznaczników jest zmiennych, możemy też spodziewać się, że z każdym rokiem takich punktów krytycznych względem bezpieczeństwa w sieci będzie przybywać. Najpopularniejsze sytuacje to:
- Wyłudzenie danych dostępowych (np. względem kont do gier, poczty), związane zarówno z dobrowolnym ich podaniem drugiej osobie, jak i zbyt słabymi zabezpieczeniami,
- Kradzież pieniędzy lub bardzo wysoki rachunek na karcie kredytowej, gdzie dzieci pozbawione podstawowej edukacji ekonomicznej nierzadko kupują przedmioty w grach, dostępy, aplikacje etc.
- Wyłudzenie zdjęć i prywatnych dokumentów, również tych o charakterze pornograficznym, gdzie głównym celem są nastolatki, a wyłudzenie może nastąpić nie tylko przez zorganizowaną grupę przestępczą, ale również w środowisku rówieśniczym,
- Dezinformacja, czyli bezwarunkowe zaufanie dla mniej lub bardziej ważnych informacji publikowanych w sieci – to zagrożenie również bardzo mocno dotyka dorosłych,
- Działalność sekt i grup religijnych, fanatyków, pedofili oraz innych osób i formacji mogących wpłynąć na sposób myślenia dziecka, a w skrajnych przypadkach nawet doprowadzić do porwania lub fizycznej krzywdy,
- Dostęp do pornografii, stron związanych z używkami (alkohol, dopalacze, narkotyki).
Są to podstawowe problemy, ale większość z nich jest możliwa do zneutralizowania.
Jakie narzędzia i ustawienia mogą pomóc w ochronie dziecka online?
Warto wymienić przynajmniej kilka rozwiązań programowych, które mogą pomóc w zachowaniu bezpieczeństwa oraz w kontroli nad poczynaniami dziecka:
- Programy do kontroli rodzicielskiej, np. Norton Family
- Menadżery haseł, np. ceniony 1password
- Oprogramowanie ograniczające czas korzystania z aplikacji (np. program Opal dostępny na iOS oraz Android),
- Lokalizator (np. usługa „Znajdź” wbudowana w iPhone, Apple Watch), dzięki której można sprawdzić, gdzie pociecha się znajduje (np. w sytuacji gdy z kimś się umówi).
Ponadto użyteczne pozostają wszelkiego rodzaju programy antywirusowe (również zintegrowana z Windows usługa Microsoft Defender) oraz antyspamowe.
Jak nauczyć dziecko odpowiedzialnego zachowania w sieci?
Najważniejsza zasada brzmi:
Nie bój się edukować dziecka, rozmawiać z nim na temat zagrożeń, budować zaufania i świadomości związanej z zagrożeniami czyhającymi w sieci.
To tak naprawdę podstawowe narzędzie, bo najwięcej przykrych sytuacji bierze się z elementarnych braków w wiedzy na temat bezpieczeństwa sieciowego. Poza tym radzimy:
- Naucz dziecko korzystania z unikalnych, trudnych do odgadnięcia danych dostępowych, przechowywanych bezpiecznie w menadżerze haseł.
- Stosuj w poczcie filtry antyspamowe, edukuj dziecko jak wyglądają typowe metody wyłudzenia (phishing, podejrzane załączniki, „atrakcyjne” oferty), rozważ również stworzenie alternatywnych skrzynek np. tylko do rejestracji w grach, mediach społecznościowych itd.
- Nie bój się rozmawiać z dzieckiem o finansach, gdy tylko będzie to możliwe, utwórz dla niego osobną kartę płatniczą z dostępną niewielką kwotą, której będzie używał płacąc za usługi w sieci. Poza tym nie dawaj dziecku pełnego dostępu do własnego konta, kart, usług płatniczych.
- Kontroluj czas spędzany przed ekranem, szczególnie w mediach społecznościowych oraz w grach. Nie pozwól, aby większość czasu wolnego zajmowało przeglądanie Instagrama, TikToka, YouTube, Twitcha, Discorda, a także granie w gry sieciowe – staraj się też zapewnić inne rozrywki (sport, rękodzieło, gry planszowe, filmy).
- Opowiedz o „zasadzie ograniczonego zaufania” stosowanej w ruchu drogowym i odnieś ją jako analogię do poznawania ludzi w sieci.
- Nie bój się rozmowy wprost na tematy seksualne – wytłumacz dziecku, że robienie oraz wysyłanie nagich zdjęć może być źródłem ogromnych problemów, a w razie wycieku nawet społecznego wykluczenia. Wytłumacz również, że proszenie o tego typu materiały jest ryzykowne.
- Przeprowadź rozmowę na temat legalności oprogramowania – od praw autorskich i należnego wynagrodzenia dla twórcy, aż po zagrożenia czyhające w grach i programach dostępnych np. w sieci torrent.
Osobnym wyzwaniem jest nauczenie zachowania zdrowego balansu w wydatkach, szczególnie w postaci zakupów gier, subskrypcji oraz mikropłatności w aplikacjach. Tutaj warto stosować miesięczne limity kwotowe, a także rozmawiać z dzieckiem na temat możliwości pieniądza nie tylko w obszarze konsumpcyjnym, ale i inwestycyjnym.
Na koniec pamiętaj, że warto opracować z dzieckiem listę bezpiecznych i użytecznych aplikacji, usług i stron internetowych. Jedną z nich może być BUKI, gdzie pociecha może podciągnąć nieco swoje umiejętności z przedmiotów szkolnych. Lecz przede wszystkim pamiętaj: bardzo dobrym sposobem na unikanie zagrożeń sieciowych jest już samo zdawanie sobie sprawy z ich istnienia!
