Łamańce językowe to zjawisko, które zapewne większość z nas zna już od dzieciństwa. Jak wiadomo, są specyficzne konstrukcje wyrazów, tworzone w taki sposób, aby zbitki samogłosek i spółgłosek były możliwie jak najtrudniejsze do wymówienia. Polszczyzna ma to do siebie, że łatwo sobie na niej “połamać język”, nawet bez konieczności uciekania się do sztucznych zdań, jak chociażby słynne “chrząszcz brzmi w trzcinie w Szczebrzeszynie”.
Chociaż język polski jest (całkowicie zasadnie i zgodnie z prawdą) uznawany za jeden z trudniejszych jeśli chodzi o fonetykę, to warto wiedzieć, że zjawisko znane pod wdzięczną nazwą “łamańców językowych” istnieje również w innych językach. Jest zresztą możliwe, że łamańce językowe w językach obcych okażą się dla nas jeszcze trudniejsze, niż podobne konstrukcje w języku polskim. To zresztą jeden z najważniejszych powodów, dla których warto poznawać łamańce językowe w znanych nam językach obcych, ale tą kwestią zajmiemy się dokładniej w dalszej części naszego artykułu.
Nauka łamańców językowych to specyficzna część procesu nabywania szeroko rozumianej znajomości języka obcego. Czasami wymowa jest tak trudna, że wymaga nadzoru doświadczonego nauczyciela. Nauka łamańców językowych jak najbardziej może wchodzić w skład korepetycji z języków obcych, a dobry korepetytor będzie w stanie efektywnie pracować nad prawidłową wymową ucznia także z użyciem innych, równie skutecznych metod. Bogaty katalog korepetycji można znaleźć na stronach serwisu korepetytorskiego BUKI.
![]()
Czy nauka łamańców językowych wpływa na poprawę umiejętności mówienia?
Najważniejszą właściwością łamańców językowych jest to, że bardzo, a niekiedy wręcz ekstremalnie trudno jest je poprawnie wymówić. Staje się to tym trudniejsze, im język łamańca jest bardziej oddalony od naszej mowy ojczystej. To właśnie z tego powodu np. Hiszpanie czy Portugalczycy mają potężne problemy nawet z pozornie prostymi łamańcami w języku polskim, natomiast Polacy łatwo mogą sobie “połamać język” na konstrukcjach zdaniowych wywodzących się np. z języka francuskiego.
Powód? Nasz aparat mowy od dzieciństwa jest kształtowany przez fonetyczne właściwości języka, jakim się posługujemy. Właśnie z tego powodu na przykład niektóre zgłoski w języku francuskim pozostają praktycznie niewymawialne dla Polaka, i to nawet po wielu latach nauki. To samo dotyczy niektórych innych języków. Ten aspekt sprawia także, że łamańce językowe mogą stanowić wysoce efektywną a zarazem dość zabawną formę ćwiczeń fonetycznych.
Tutaj warto wspomnieć, że w wielu wypadkach najsłynniejsze łamańce językowe to efekt poetyckich zabaw słowem, czego przykładem jest chociażby nasz polski chrząszcz brzmiący w trzcinie, będący efektem poetyckiej inwencji Jana Brzechwy. Czasami więc poznawanie obcojęzycznych łamańców językowych może mieć nawet pewien walor literacki: na przykładzie takich konstrukcji widzimy, w jaki sposób artyści danego języka doprowadzają do skrajności pewne jego właściwości dźwiękowe.
Czytaj również: "Jak ćwiczyć wymowę po angielsku?"
![]()
Jakie są najtrudniejsze łamańce w różnych językach świata?
Oczywiście, nie sposób byłoby wybrać te łamańce językowe, które są naprawdę najtrudniejsze do wymówienia w skali wszystkich istniejących języków na świecie. Wynika to po prostu z materiału, który jest tak ogromny, że nie jesteśmy w stanie go objąć, chociaż niewykluczone, że istnieją jakieś wysoce szczegółowe badania językoznawcze poświęcone właśnie łamańcom językowych we wszystkich znanych ludzkości językach. Wymieniając wybrane łamańce językowe ograniczymy się więc do języków, które:
- Po pierwsze: są dość popularne w Polsce jako języki obce
- Po drugie: są językami pochodzenia indoeuropejskiego
Na samym początku warto więc przytoczyć tutaj słynny łamaniec językowy rodem z języka niemieckiego, którym w Polsce jako językiem obcym posługują się tysiące osób.j Nawet osoba biegle władającą niemczyzną i dobrze zaznajomiona ze specyfiką mowy Goethego i Tomasza Manna będzie jednak miała problemy z tym, aby płynnie i w pełni poprawnie wymówić następujące zdanie: “Schneiders Schere schneidet scharf. Scharf schneidet Schneiders Schere”.
Inny przykład łamańca językowego po niemiecku to “Der Leutnant von Leuthen befahl seinen Leuten, nicht eher zu läuten als der Leutnant von Leuthen seinen Leuten das Läuten befahl”.
Łamańce językowe występują także w obrębie języka hiszpańskiego. Za najtrudniejszey hiszpański “trabalenguas” uznaje się następująca konstrukcję: “Tres tristes tigres tragaban trigo en un trigal en tres tristes trastos. En tres tristes trastos tragaban trigo tres tristes tigres en un trigal”. Trzeba przyznać, że, w porównaniu do polskich łamańców językowych, krótka historia o “tres tristes tigres” (czyli “trzech smutnych tygrysach”), nie wydaje się specjalnie trudna do wymówienia.
Co jednak ciekawe, o wiele trudniejsze do wymówienia od większości hiszpańskich łamańców językowych wydają się niektóre wyrazy, zwłaszcza wywiedzione z dziedzin specjalistycznych. Tutaj można wymienić takie słowa, jak “parangaricutirimícuaro”, “supercalifragilisticoespialidoso” czy też “paralelepípedo”.
Jak łatwo się domyślić, łamańce językowe występują także w języku francuskim. Mowa Prousta jest uznawana za język ponadprzeciętnie wymagający na poziomie fonetycznym. Następujące przykłady francuskich virelangues jak najbardziej potwierdzają tę opinię:
“Trois petites truites cuites, trois petites truites crues”.
“Charline chante une chanson chaque dimanche dans la chambre du château”.
I wreszcie last but not least, czyli język angielski. Okazuje się, że łamańce językowe po angielsku potrafią być naprawdę trudne (i, co dość interesujące, niekiedy brzmią jak frazy wyjęte żywcem z prozy Vladimira Nabokova). Oto wybrane przykłady:
“She sells seashells on the seashore”.
“Pad kid poured curd pulled cod”.
“Which witch switched the Swiss wristwatches?”
Jeśli spróbujemy wymówić powyższe zdania na głos przynajmniej parokrotnie, zauważymy, że nasz aparat mowy co prawda będzie wydawał się zmęczony, ale też z każdą kolejną próba będziemy coraz bliżej celu, jakim jest prawidłowe wymówienie łamańca językowego, i właśnie o to chodzi w tej specyficznej, językowej zabawie.
