Dla osób, które do tej pory nie stanęły przed koniecznością obrony pracy magisterskiej, słowa „metoda” i „technika” mogą być w pierwszym odczuciu dość bliskoznaczne. W rzeczywistości uniwersyteckiej te różnice są dość istotne, co wcale nie znaczy, że łatwe do rozpoznania. Z jakimi metodami i technikami badawczymi można się zetknąć i jak je wdrożyć podczas przygotowywania pracy? Porządkujemy informacje na ten temat.
Metody i techniki badawcze – na czym polega różnica?
Wytłumaczmy zatem prostych słowach subtelną różnicę:
- Metoda badawcza. Jest ogólnym zbiorem sposobów postępowania, kierunkiem i filozofią, jaką osoba przygotowująca pracę dyplomową obiera celem przeprowadzenia badania. Można ją określić jako coś szerszego, nadrzędnego, to taka „mapa” dla rozwiązania problemu badawczego postawionego w pracy.
- Technika badawcza. Jej zakres jest zdecydowanie węższy niż metody i ma bardziej praktyczne zastosowanie. To konkretne działanie, które jest z natury zgodne i bezpośrednio powiązane z filozofią i kierunkiem ustalonym w metodzie badawczej. Oznacza to, że w obrębie jednej metody można użyć wielu technik, aby jak najdokładniej udokumentować opisywany proces.
Po takim wytłumaczeniu sprawa wygląda dość jasno, ale w praktyce już tak klarownie nie jest. Jakie można napotkać problemy? Przede wszystkim na wielu specjalizacjach ze świecą można szukać przewodnika po metodach i technikach. Na niektórych kierunkach panuje w ich obrębie straszliwy chaos (niechlubnym przykładem jest pedagogika), gdzie nawet sami wykładowcy i promotorzy kłócą się o ich właściwe przyporządkowanie. W wielu przypadkach wyrocznią w tej sprawie musi pozostać subiektywne spojrzenie promotora – dlatego warto być z nim w stałym kontakcie.
Jakie są metody i techniki badawcze?
Metod badawczych nie można uogólniać, bo będą one różne w zależności od tematu, jakim się zajmujemy. Paradoksalnie, najczęściej najprościej jest z najtrudniejszymi tematami, gdzie metoda nie podlega zbyt wielu zmiennym, np. ze względu na ograniczony zbiór danych do jej przeprowadzenia.
Przejdźmy jednak do konkretów i poznajmy cztery przykładowe metody badawcze:
- Studiom przypadku (case study) – bardzo szeroko zakrojone badanie odwołujące się do konkretnego przypadku, jaki już się wydarzył i był niezależny od badającego,
- Eksperyment – proces wytworzony sztucznie poprzez odpowiednie przygotowanie go po stronie badającego, z naciskiem na rozpoznawanie zmiany w środowisku bazowym po dołożeniu określonego czynnika,
- Sondaż diagnostyczny – najczęściej wybierany, polega na zebraniu i pogrupowaniu danych statystycznych,
- Obserwacja – jak nietrudno się domyślić, polega na biernym obserwowaniu danej sytuacji / zjawiska i wyciąganiu wniosków,
- Analiza dokumentów – bardzo prosta, największą trudnością najczęściej pozostaje dotarcie do odpowiednich materiałów, ew. ich tłumaczenie (warto też zwrócić uwagę na systematyczną budowę bibliografii).
W zależności od metody możemy dobrać różne techniki badawcze, np.:
- ankieta,
- wywiad,
- analiza danych,
- badanie dokumentów,
- obserwacja zewnętrzna,
- obserwacja działalności własnej,
- eksperyment laboratoryjny,
- eksperyment naturalny.
Gdy promotor zawsze na sympozjum, L4, zajęty…
Wielu studentów narzeka na swoich promotorów, którzy w teorii powinni pomóc w doborze metody badawczej i zweryfikować wykorzystywane techniki. Najczęściej problemem nie jest wiedza pracowników akademickich, a sposób komunikacji i dostępność. Nie zawsze można też zdecydować się na zmianę promotora, czasem takie działanie może wręcz zaszkodzić. Co wtedy? To odpowiedni moment na odbycie konsultacji ze specjalistą z zewnątrz. Na BUKI są zarejestrowani nie tylko korepetytorzy specjalizujący się w przygotowaniu przedmaturalnym, ale też pracownicy naukowi z wieloletnim stażem. Można u nich szukać podpowiedzi w doborze literatury, wsparcia merytorycznego i podczas weryfikacji już opracowanych fragmentów treści. Warto skorzystać z takiej pomocy!
Jaką technikę badawczą wybrać?
Warto byłoby zadać pytanie jeszcze inaczej: z ilu technik badawczych należy skorzystać przy jednej metodzie? I tu odpowiedź jest bardzo prosta – z dostatecznie wielu, aby móc dowieść tezy postawionej w danym segmencie pracy dyplomowej. Różne techniki można ze sobą łączyć, jednak pamiętając o tym, że muszą one pozostawać w obrębie filozofii danej metody badawczej.
Na co warto zwracać uwagę?
- Czas, jaki trzeba poświęcić na skorzystanie z danej techniki. Dobrym przykładem jest ankieta i wywiad – te dwie można akurat ze sobą łączyć. Najczęściej wywiad jest czasochłonny (trzeba odbyć rozmowy z każdym z osobna), a ankieta zdecydowanie mniej (wystarczy przygotować kwestionariusz i rozesłać do grupy biorącej udział, osoby te wypełniają ankietę we własnym zakresie).
- Trudność związana z przeprowadzeniem. Tu dobrą wskazówką dla korzystających z techniki eksperymentu laboratoryjnego jest sprawdzenie… czy ma się dostęp do laboratorium wyposażonego w odpowiednie urządzenia i odczynniki. Wybranie tej techniki „na papierze” jest bardzo szybkie, ale realizacja (niestety) często pozostaje niemożliwa.
- Dostępność dokumentów, badań naukowych, danych. To wbrew pozorom najczęstsza zmienna, która sprawia, że student musi wycofać się z danej metody oraz technik w połowie pracy i poszukać innych rozwiązań. Dlatego już nawet na etapie planowania tematu pracy warto poświęcić kilka dni na poszukiwanie zbiorów danych, na których łatwo będzie pracować.
Mając na uwadze powyższe, można przystąpić do gromadzenia informacji. Im ciekawsze one będą, tym przyjemniejsza stanie się praca nad całym zagadnieniem. Nie można bowiem zapominać, że licencjat, magisterka etc. powinny być owocem zainteresowania studenta i jego ciekawości w temacie!
