Diagnoza zaburzeń zachowania u młodych osób i wdrożenie efektywnej terapii mają kluczowe znaczenie dla pomyślnego rozwoju naszego dziecka. Czym jednak właściwie są zaburzenia zachowania, w jaki sposób można je rozpoznać i kto jest kompetentny, aby je zdiagnozować? Właśnie tymi kwestiami zajmiemy się w niniejszym artykule, który jednak nie pretenduje do miana tekstu naukowego: naszą ambicją jest jedynie zaprezentowanie czytelnikowi ogólnego zarysu problematyki oraz wskazanie możliwych rozwiązań.
Wiadomo jednak, że wszelkie zaburzenia w wieku młodzieńczym i dziecięcym (a więc również zaburzenia behawioralne), przeważnie bardzo negatywnie odbijają się na wynikach w nauce. Rzecz jasna, w takiej sytuacji potrzebna jest profesjonalna diagnoza i zaoferowanie młodej osobie specjalistycznej pomocy. Doraźnie deficyty w nauce ze strony naszego dziecka można łagodzić poprzez lekcje prywatne, jak na przykład profesjonalne korepetycje prowadzone przez doświadczonych nauczycieli z odpowiednim zapleczem pedagogicznym. Oferty lekcji prywatnych (online oraz w formie stacjonarnej) można wyszukiwać na stronach serwisu korepetytorskiego BUKI.
Jak zaburzenia zachowania mogą wpływać na proces nauczania?
Jeśli mamy 30 lat lub więcej, to na pewno w trakcie nauki szkolnej spotykaliśmy się z określeniami, które etykietowały “niegrzeczne” dzieci. Mówiło się więc o tym, że młoda osoba “chuligani”, “przeszkadza na zajęciach”, “jest niewychowana”, “ma lekceważący stosunek” i tak dalej. W tych, nieco już odległych czasach, traktowano tego typu czynniki jako coś w rodzaju stałych właściwości charakteru, które po prostu cechują osobowość danego dziecka czy też nastolatka. Obecnie, na szczęście, nie postrzega się już tego w taki sposób.
Wszystkie wymienione epitety są przejawami właśnie tego, co nazywamy zaburzeniami zachowania u osób małoletnich. Wiadomo, że nie są to jakieś trwałe i niezmienne cechy charakteru młodej osoby, lecz pewne zaburzenia i nieprawidłowości w rozwoju, które jak najbardziej można zdiagnozować, określić ich genezę oraz poddać je skutecznemu oddziaływaniu terepeutycznemu.
Zaburzenia behawioralne w pierwszej kolejności rzutują na wyniki w nauce. Pojawiają się problemy wychowawcze, skargi ze strony nauczycieli oraz, w większości przypadków, znacznie gorsze oceny. Samo w sobie może jeszcze to nie wydawać się aż tak groźne. Trzeba jednak pamiętać, że psychika młodej osoby jest krucha, a dalszy rozwój warunkuje naprawdę wiele rozmaitych czynników. Gorsze oceny mogą powodować frustrację i wykształcić w dziecku podskórne przekonanie, że nauka jest dla niego za trudna. Może pojawić się “nieodpowiednie towarzystwo” i/lub różne formy ucieczki od szkoły, np. sięganie po używki. W dalszej perspektywie prowadzi to do nagromadzenia czynników, tworzących naprawdę trudną sytuację dla młodej osoby. Oczywiście, trudności dotykają także nauczycieli, a przede wszystkim: rodziców.
Jakie metody nauczania są skuteczne w przypadku dzieci z zaburzeniami zachowania?
W literaturze fachowej podkreśla się, że praca z uczniem sprawiającym problemy musi opierać się przede wszystkim na trzech fundamentach. Pierwszy z nich to rozumienie ucznia i empatyzowanie z jego sytuacją: pedagog musi starać się rzeczywiście zrozumieć punkt widzenia młodej osoby, specyfikę i genezę jej problemów. Drugi z fundamentów to prezentowanie dziecku/nastolatkowi pozytywnych wzorców zachowań, najlepiej razem z dopracowaną argumentacją, która przemawia za racjonalnością postępowania według tychże wzorców.
Dobre rezultaty przynosi także indywidualizacja zajęć. Tutaj pedagog musi wykazać się sporym wyczuciem i rozpoznać, jaka forma lekcji okaże się najbardziej odpowiednia dla młodej osoby. Pedagog powinien też dążyć do budowy atmosfery wzajemnego zaufania pomiędzy nim a uczniem. Warto też sprawdzić, co dokładnie rozprasza uwagę młodej osoby, a co z kolei jest czynnikiem, który pomaga uczniowi skupić się na wykonywanych zadaniach.
Czytaj również: "Problemy z koncentracją u dzieci: przyczyny, objawy i strategie zaradcze"
Czy wsparcie edukacyjne może zmienić życie dziecka z zaburzeniami zachowania?
Odpowiadając lapidarnie na powyższe pytanie, można powiedzieć: jak najbardziej tak. Odpowiednio szybko wdrożona, profesjonalna pomoc nie jest opcjonalna w przypadku dziecka wykazującego zaburzenia zachowania, lecz jest czymś fundamentalnym i absolutnie koniecznym. Tego aspektu opiekun młodej osoby pod żadnym pozorem nie może lekceważyć, ponieważ długofalowe konsekwencje zaburzeń nie poddanych oddziaływaniu terapeutycznemu, mogą być naprawdę destruktywne dla młodego człowieka.
Definicje zaburzeń psychicznych, emocjonalnych czy też zaburzeń osobowych zmieniają się w czasie, zreszta tak samo, jak zasady diagnozowania zaburzeń psychologiczno-behawioralnych czy też metody terapii. Wystarczy wspomnieć, że współcześnie klasyczna diagnoza normatywna w obrębie psychologii i psychiatrii została niemal całkowicie wyparta przez wysoce zindywidualizowaną diagnozę opisową.
Nie zmieniają się jednak dwa czynniki o fundamentalnym znaczeniu. Pierwszy z nich to znana i wciąż aktualna (także w zakresie diagnozy i terapii zaburzeń zachowania) mówi o tym, że im wcześniej zostanie dokonane rozpoznanie i wdrożone leczenie, tym większe szanse na powodzenie procesu terapuetycznego. Druga z nadal aktualnych reguł poucza nas z kolei, że diagnoza i terapia wszelkich zaburzeń natury psychicznej (w szerokim znaczeniu) daje najlepsze rokowania jeśli leczenie zostanie wdrożone jeszcze w okresie dojrzewania, tj. dopóki nie zakończy się naturalny proces rozwoju osobowości.
Brak wdrożenia procesu terapeutycznego jeszcze na etapie dzieciństwa/młodości może niestety skutkować utrwaleniem niewłaściwych wzorców zachowania. W przyszłości może się to stać swego rodzaju “generatorem” nowych problemów (np. zawodowych, zdrowotnych, itd). Niestety, zaburzenia behawioralno-psychiczne mają to do siebie, że z czasem są w stanie się nawarstwiać, prowadząc do głębokiego upośledzenia funkcjonowania człowieka, przejawiającego się w wielu sferach.
