Metody nauczania, regularność zajęć czy wreszcie dobór materiału oraz kompetencje korepetytora — każdy spośród tych czynników ma ogromne znaczenie dla efektywności nauki. Czasami jednak nawet najlepiej przygotowany korepetytor natrafia na przeszkodę, która z początku wydaje mu się murem nie do przebicia. Chodzi o brak motywacji ze strony uczenia.
Jak wpajać wiedzę komuś, kto nie wykazuje zainteresowania nauką? Czy i jak można motywować uczniów do nauki języka obcego, nauki matematyki oraz wszystkich innych przedmiotów? Jak korepetytor może motywować ucznia i czy motywacja osoby odbierającej lekcje jest czymś całkowicie niezależnym od nauczyciela, czy też może udzielając korepetycji, powinniśmy też zwracać uwagę na sferę mentalno-wolicjonalną ucznia?
Jak motywować ucznia do nauki? I czy motywacja ucznia w ogóle ma sens?
Korepetytor oraz nauczyciel często wychodzi z założenia, że jego zadaniem jest tylko jak najbardziej efektywna prezentacja materiału. W tym podejściu, nauczanie byłoby procesem, przede wszystkim kognitywnym i odwołującym się przede wszystkim do poznawczej sfery umysłu ucznia. Każdy doświadczony nauczyciel wie jednak doskonale, że czasami nauka wymaga wdrożenie też innych działań, nakierowanych bardziej na sferę wolitywną ucznia.
Jak jednak się do tego zabrać i jakie praktyki z pewnością pozwolą nam zmotywować osobę uczącą się? W pierwszej kolejności, korepetytor powinien obserwować ucznia i dokonać jego oceny, nie tylko pod kątem posiadanej wiedzy oraz ewentualnych jej braków. Zwłaszcza osoby nauczające języków obcych często podkreślają, że nierzadko na samym początku najtrudniej jest pokonać swoistą barierę psychologiczną, „odblokować” ucznia w konwersacjach. Jest to pierwsza trudność, po której rozwiązaniu osoba ucząca się przeważnie nagle zyskuje nowy zapał, zaczyna szybciej i chętniej przyswajać materiał, a tym samym uczy się po prostu efektywniej.
Dlaczego jednak jest to ważne z perspektywy motywacji? Uczeń — niezależnie od swojego wieku — może z początku być przyblokowany, na przykład przez brak pewności siebie, naturalne wycofanie, obawę, że coś zrobi źle. Rolą korepetytora jest wówczas po pierwsze uświadomienie uczniowi, że skuteczna nauka jest czymś jak najbardziej w jego zasięgu, zaś blokady natury mentalnej nie są czymś ważnym i szybko znikają.
Najlepsze sposoby motywowania uczniów do nauki: co jeszcze jest ważne?
Niekiedy problemem w nauce nie jest jednak wskazywany wyżej brak pewności siebie czy wstyd. Bywa też, że osoba pobierające lekcje na przykład tak naprawdę nie do końca wie, po co uczy się danej rzeczy? Tutaj korepetytor może oczywiście zastosować strategię „łopatologiczną”, a więc w sposób bezpośredni wyjaśnić uczniowi pożyteczność określonej kompetencji. Niech będzie to np. matematyka lub język hiszpański.
Drugą i bardziej subtelną metodą jest posługiwanie się przykładami. Oto jakiś nasz znajomy, który dawniej też miał problemy z językiem hiszpańskim, i to już na dość podstawowym poziomie, niedawno znalazł zatrudnienie jako tłumacz w międzynarodowej firmie. Ktoś inny zaczytuje się w literaturze innego języka, co znacząco pozwoliło mu poprawić swój własny warsztat pisarski i wreszcie wydać upragnioną książkę.
Są to oczywiście tylko przykłady. Konkretne rodzaje argumentacji — tej formułowanej wprost oraz tej zawartej w przykładach — powinny być dostosowane do profilu mentalnego ucznia. Większość z nas ma jakiejś ambicje, jawne lub skrywane, również osoby zapisujące się na korepetycje. Jeśli nauczyciel zidentyfikuje te ambicje u ucznia oraz umiejętnie się do nich odwoła, wzrost motywacji do nauki powinien być natychmiastowy.
Nie bez znaczenia jest także efektywność nauczania. Każdy lubi mieć poczucie, że robi progres; że wysiłek wkładany w naukę jakiejś rzeczy przynosi widoczne rezultaty. Tutaj jednak znowu bezpośrednie chwalenie ucznia może być taktyką zbyt prostą, zbyt czytelną, a tym samym: niekoniecznie efektywną. Lepiej jest umiejętnie dawkować pochwały, np. wskazując, że uczeń dość szybko opanował jakieś złożone zagadnienie; że jeszcze parę tygodni konwersacje w trakcie zajęć wyglądały wyraźniej gorzej, niż obecnie, itd. Kontynuujemy tutaj przykład nauczania języków obcych, jednak zasada jest uniwersalna.
Dobrą strategią jest także wdrażanie nowych rodzajów materiałów i nowych metod nauki razem z progresem notowanym przez osobę uczącą. Przykładowo, jeszcze 3 miesiące uczeń niewiele rozumiał z monologów „El Club de la Comedia”, teraz zaś te same materiały są już dla niego przystępne, a niezrozumiałe pozostają tylko niektóre wyrazy i zwroty. W ten sposób uczeń nie tylko widzi owoce swojego wysiłku, ale też naocznie przedstawia mu się możliwe zastosowania nabytej wiedzy oraz nowe perspektywy, jakie otworzył przed nim proces nauki.
Motywowanie uczniów do nauki — rola porozumienia emocjonalnego
Uczenie — czy to w szkole, czy podczas korepetycji — nie jest oczywiście tym samym, co psychoterapia, jednak niektóre aspekty wyglądają podobnie. W obrębie współczesnej psychoterapii jest rzeczą oczywistą, że ogromne znaczenie dla efektywności procesu ma kontakt emocjonalny pomiędzy terapeutą a klientem.
Tę samą zasadę daje się zastosować także do nauczania. Korepetytor, który z różnych względów odstręcza ucznia, budzi u niego niepokój lub, co gorsza, sam wydaje się znudzony własną pracą, delikatnie mówiąc będzie miał problemy z motywowaniem ucznia. Uczeń nie tylko przyswaja od nas materiał dydaktyczny, ale też obserwuje nas i do pewnego stopnia znajduje się w zasięgu naszej „aury emocjonalnej”. Stąd też wniosek, że efektywna nauka wymaga również stopniowej budowy więzi z osobą uczącą się, przy czym nie chodzi tutaj o wchodzenie w rolę mentora czy też surowego wychowawcy (w ten sposób prędzej stłamsimy ucznia emocjonalnie, niż nawiążemy z nim kontakt). Relacja na linii nauczyciel — uczeń powinna mieć charakter możliwie jak najbardziej partnerski. Nie jesteśmy kimś umiejscowionym „ponad” osobą uczącą się. Nasza rola to rola kompetentnego, cierpliwego i uczynnego przewodnika, który dzieli się własną wiedzą i któremu szczerze zależy na postępie ucznia.
Jak skutecznie motywować uczniów do nauki: podsumowanie
Oczywiście, korepetytor i/lub nauczyciel może stwierdzić, że nie jest trenerem osobistym i że sfera motywacji nie należy do jego kompetencji. Takie podejście nie zasługuje jednak na pochwałę. Jeżeli spędzamy czas na lekcjach z kimś, biorąc za to pieniądze i jednocześnie widząc, że nauka nie jest efektywna, postępujemy po prostu nieetycznie. Jest to rzecz jasna kwestia przede wszystkim postawy wewnętrznej korepetytora oraz tego, czy jest tylko wyrobnikiem działającym z pobudek czysto zarobkowych, czy też może jego praca ma być czymś bardziej szlachetnym i bliższym ideałowi nauczyciela sokratejskiego, by sięgnąć do bardzo dawnych wzorców.
Z perspektywy ucznia najkorzystniej będzie natomiast szukać korepetycji, w sprawdzonych miejscach, gdzie mamy wgląd zarówno w kompetencje nauczyciela, jak i też opinie na jego temat formułowane przez samych uczniów. Obie te funkcje spełnia portal BUKI, gdzie znajdują się tysiące ogłoszeń świetnych i doświadczonych nauczycieli z najróżniejszych dziedzin.
