Do niedawna nauczanie zdalne było niszową gałęzią edukacyjnego biznesu, niejakim uzupełnieniem klasycznego formatu zajęć. Jednak obecna sytuacja epidemiczna wymusiła gwałtowną modernizację nauki. Koniec zeszłego roku szkolnego odbywał się w większości w formie online. Nawet obecnie wiele uczelni wyższych i szkół zdecydowało się pozostać przy edukacji zdalnej, bojąc się konsekwencji powrotu uczniów do codziennych zgromadzeń w salach lekcyjnych. Implikacje takiego stanu rzeczy, z perspektywy nauczycieli, rozpatrzymy w poniższym artykule.
Tekst był inspirowany postem na stronie Harvard Graduate School of Education: “What Makes an Excellent Online Teacher?”, na podstawie którego opieramy założenia artykułu.
Obawy nauczycieli przez zdalnym formatem zajęć
Wielu nauczycieli, którzy przez całą swoją karierę zajmowali się wyłącznie nauczaniem bezpośrednim, najbardziej w zmianie formatu przestraszyło się technologii. Tym większe obawy wywołało to u nauczycieli starszych wiekiem, który niekoniecznie są za pan brat z technologicznymi nowinkami. Jednak Rhonda Bondie z Uniwersytetu Harvarda uspokaja wszystkich zaniepokojonych. „Nigdy nie będziesz miał idealnych warunków do edukowania każdego ucznia”, mówi badaczka. „Dlatego też nie możesz wyczekiwać jutra w nadziei, że warunki będą lepsze. Uczysz tu i teraz z myślą o stworzeniu lepszego jutra”.
Istota nauczania jest niezależna od formatu
Według badaczki sukces w zdalnym nauczaniu nie jest mierzony przez umiejętności operowania zestawem narzędzi online Google czy zarządzaniem wideokonferencjami przez Zoom. To, co w nauczaniu najważniejsze, nie jest zależne od formatu prowadzonych zajęć. Według dr Bondie kluczem do sukcesu jest umiejętność podejmowania odpowiednich decyzji na podstawie przesłanek środowiska. To, co się liczy, to umiejętne dobieranie materiałów do nauki, dobra organizacja zajęć, sprawna komunikacja i kwestia motywowania uczniów i reagowania na ich zachowania.
Czym cechują się dobre decyzje?
Pojęcie odpowiedniej decyzyjności w kontekście edukacji jest na tyle szerokie, że warto je doprecyzować. Według dr Bondie, odpowiednio podjęta decyzja powstaje na skutek procesu myślowego, w którym wzięto pod uwagę każdy z czterech następujących aspektów:
- Znajomość materiału nauczania
- Doświadczenie i wykształcenie pedagogiczne
- Świadomość kulturowo-obyczajowa
- Samoświadomość
Wzięcie pod uwagę wyżej wymieniowych kwestii skutkuje odpowiednimi reakcjami na potrzeby uczniów, nieważne czy podczas zajęć online, czy w formacie bezpośrednim.
Rola technologii w procesie edukacji
Coraz częściej do naszych uszu docierają nowiny na temat wykorzystania najnowszej technologii (takich jak wirtualna czy rozszerzona rzeczywistość) w dziedzinie edukacji. Słuchamy wywodów ekspertów, w jaki sposób integracja tych wynalazków zmodernizuje szkoły i system nauczania. Jednak drastycznych zmian jak nie było, tak nie ma. Jak twierdzi badaczka z Uniwersytetu Harvarda, skuteczna integracja nowej technologii w edukacji może nastąpić jedynie na skutek wspomnianego wcześniej sposobu podejmowania decyzji. Do zrozumienia, w jaki sposób korzystać z danej nowinki technologicznej, niezbędne są między innymi analiza kulturowa metod nauczania i dostosowanie urządzenia do materiału nauczania. Bez wzięcia tego pod uwagę technologia w szkole używana jest nieefektywnie, a nawet nie używana jest wcale. Do zapoznania się z popularnymi narzędziami przydatnymi podczas prowadzenia zajęć w świecie wirtualnym polecamy przeczytanie artykułów „7 rad, jak prowadzić korepetycje online” oraz „Jak prowadzić korepetycje z matematyki online…” Przedstawiamy tam listę popularnych portali i aplikacji, które w dobie zajęć zdalnych zastępują wiele aspektów szkolnych.
Wirtualna klasa na wzór nauczania bezpośredniego
Aspektem, który ciężko jest zaspokoić w przypadku nauczania zdalnego, jest poczucie przynależności uczniów do grupy. Uczęszczanie na zajęcia w grupie i spędzanie dużo czasu jako część zespołu wspomaga zacieśnianie więzów znajomości. Wzmaga to również aspekt edukacji, jako że część motywacji do nauki uczniowie pobierają właśnie ze swojego środowiska. Jednak dr Bondie zwraca uwagę na jedną kwestię z tym związaną. Mianowicie, nauczyciele często polegają zbyt bardzo na mocy sprawczej fizycznej obecności uczniów w klasie i zaniedbują starania do motywowania i angażowania do pracy uważając, że samo przebywanie w grupie zrobi swoje. Teraz jest dobry moment do przeprowadzenia ponownej ewaluacji swojej metodyki nauczania. W dobie zajęć prowadzonych zdalnie nauczyciele powinni zadbać o następujące aspekty, żeby przybliżyć studentom poczucie przynależności do grupy:
- Wygospodarowanie odpowiednio dużo czasu na indywidualne rozmowy o postępach ucznia w nauce i jego zachowaniu.
- Zachęcanie uczniów do utrzymywania kontaktów z kolegami z klasy poprzez zadbanie o odpowiednio dużą przestrzeń na interakcję między uczniami i zachęcanie ich do dzielenia się spostrzeżeniami, niekoniecznie dotyczącymi tematów poruszanych na lekcji.
- Poświęcenie więcej czasu na zbudowanie odpowiedniej relacji uczeń-nauczyciel.
- Baczne obserwowanie postępów w nauce poszczególnych uczniów.
Efektywne zarządzanie czasem bez grafiku
Wiele uczelni wyższych decyduje się na prowadzenie zajęć asynchronicznych, czyli takich, gdzie studenci otrzymują nagrania wykładów i nie wymagane jest od nich uczestnictwo w zajęciach o określonej godzinie. Jest to potencjalnie duży plus, jako że szkoła w takim formacie nie koliduje z planem dnia studentów. Może się to jednak okazać zmorą części studentów, którzy słabo radzą sobie z zarządzaniem własnym czasem. Wymaga to przecież dużo więcej siły woły i organizacji niż podążanie za planem zajęć narzuconym przez uczelnię. Jest to również aspekt, na który muszą zwrócić uwagę nauczyciele. Oni, podobnie jak ich podopieczni, muszą zmagać się z układaniem własnego planu dnia od początku do końca, co może okazać się niełatwe bez odpowiedniej wprawy. Dlatego też nauczyciele podczas okresu zajęć online powinni pamiętać o następujących kwestiach:
- Strukturyzowanie swoich zajęć. Wyznaczanie jasnych terminów oddania prac czy przypominanie o zbliżających się kolokwiach daje studentom poczucie lepszego zarządzania czasem.
- Wsłuchiwanie się w potrzeby uczniów dotyczące materiału nauczania. Czasami należy coś powtórzyć, a w innym przypadku można coś pominąć, jeśli uczniowie są z tematem za pan brat.
- Dostarczanie wachlarza różnorodnych materiałów do nauki po to, by studenci mogli korzystać z preferowanej metody przyswajania wiedzy.
Jak nauczyciele mogą wykorzystać ten dodatkowy czas, który jest przywilejem nauczania zdalnego? Zapisy tekstowe czy wideo dyskusji klasowych dają możliwość analizowania zachowania uczniów i ich reakcji na wybraną metodykę nauczania. Taka refleksja „na chłodno” może odsłonić przed nauczycielem fakty o sposobie nauczania, których wcześniej nie był świadom.
