Kwiaty bez wątpienia stanowią jedną z piękniejszych części natury. Patrząc na nie wyłącznie z perspektywy ludzkich zmysłów, można byłoby powiedzieć, że pełnią one wyłącznie funkcje estetyczne i dekoratywne. W dużych ilościach kwiaty upiększają połacie dzikich terytoriów, i zapewne każdy z nas niejeden raz widział artystyczne fotografie, które przedstawiały np. ukwieconą łąkę w świetle zachodzącego słońca. W ilościach mniejszych kwiaty to natomiast oczywiście prezenty (dawane przede wszystkim kobietom), ale też element dekoracji ogrodów miejskich, ogródków prywatnych czy nawet wnętrz mieszkalnych lub balkonów.
Natura nie zna jednak czegoś takiego, jak estetyka. Jakkolwiek więc kwiaty nie stymulowałyby naszych zmysłów, ich rzeczywista, czyli naturalna funkcja w ekosystemie ma charakter diametralnie odmienny. Wiedza na temat budowy i funkcji kwiatów to integralna partia biologii, więc informacje z tego zakresu na pewno mogą okazać się przydatne, na przykład na lekcjach biologii bądź egzaminie maturalnym. Warto też wiedzieć, że zarówno szeroko rozumiana botanika, jak i też florystyka mogą stanowić interesujące kierunki dalszej edukacji, otwierając też przed nami kilka ciekawych perspektyw zawodowych.
W tym zakresie efektywną i wysoce pomocną formą zdobywania nowej wiedzy będą korepetycje z botaniki. Wiele ofert od doświadczonych nauczycieli znajdziemy w katalogów korepetycji serwisu BUKI.
Czym są kwiaty?
Według najkrótszej definicji encyklopedycznej kwiaty to “organy roślin nasiennych, w których obrębie rozwinęły się partie umożliwiające rozmnażanie”. Inaczej mówiąc, kwiat to pewna część rośliny o precyzyjnie określonym przeznaczeniu. Kwiaty stanowią część roślin nasiennych. Dzieli się je na:
- jednopłciowe,
- obupłciowe.
Druga z możliwych linii podziału klasyfikuje kwiaty według sposobu, w jaki dochodzi do ich zapylenia. Istniejące rodzaje to:
- Kwiaty o charakterystyce klejstogamicznej: inaczej są to tzw. kwiaty samopylne. Do ich rozmnażania płciowego nie jest konieczny udział innych organizmów.
- Kwiaty o charakterystyce wiatropylnej: inaczej kwiaty anemofilne lub anemogamiczne. Są zapylane przez drobne nasionka roznoszone razem z wiatrem.
- Kwiaty o charakterystyce hydrogamagicznej: jak sama nazwa wskazuje, są to kwiaty wodne. Zasadniczo rozmnażają się przez podział.
- Kwiaty, do których zapylenia konieczny jest udział zwierząt (przede wszystkim są to pszczoły).
Jakie funkcje pełnią kwiaty?
Zawarte powyżej informacje do pewnego stopnia odpowiadają na pytanie o funkcję kwiatów. Kwiaty to mianowicie de facto organy rozrodcze roślin, jakkolwiek z punktu widzenia nauki botanicznej takie stwierdzenie oczywiście jest dużym uproszczeniem. Mówiąc dokładniej: zadaniem kwiatów jest umożliwienie roślinom rozmnażania generatywnego.
To właśnie z tego powodu, w przypadku większości roślin kwiat jest umiejscowiony w górnej części, czasami stanowi czubek rośliny. Dzięki takiemu położeniu do części kwietnej rośliny łatwiej trafiają pyłki, czy to roznoszone przez wiatr, czy też przez zwierzęta. Rezultatem pomyślnego rozmnażania generatywnego jest pojawienie się owoców rośliny. Najlepiej znany nam nam przykład to kwiaty jabłoni, ale podobnie wygląda to w przypadku większości roślin.
Innymi słowy, to dzięki zadaniom spełnianym przez kwiaty rośliny mogą wydawać jadalne owoce, co od zarania dziejów było ważną okolicznością dla wielu gatunków, wliczając w to gatunek ludzki. Z pojawieniem się owoców związane jest powstawanie nasion, które następnie umożliwiają wzrost kolejnych roślin z danego gatunku.
Inną ważną rolą, jaką w ekosystemie pełnią kwiaty, jest udział w procesie “tworzenia” miodu. Kwiaty (a mówiąc dokładniej ich nektar, a także pyłki) są niezbędne pszczołom, stanowiąc dla tych pożytecznych owadów główne źródło pokarmu bogatego w cenne substancje odżywcze. Ponadto, kwiaty wchodzą też w skład diety wielu innych gatunków.
Budowa kwiatów
Pomimo sporych różnic w zakresie koloru, kształtu czy wreszcie klasyfikacji gatunkowej, podstawowy zarys budowy kwiatów jest w każdym przypadku bardzo podobny. Wyróżnić należy cztery główne partie kwiatu, a mianowicie:
- Szypułka: to część umiejscowiona pod kwiatem, należą do niej dno kwiatowe oraz miodnik.
- Słupek: bezpośrednie przedłużenie szypułki. To właśnie w tej części zawiera się kluczowa dla rozmnażania komórka jajowa kwiatu, którą z zewnątrz ochraniają zalążki i osłony zalążka. Najwyżej umiejscowioną częścią słupka kwiatowego jest znamię, które w większości gatunków ma lepką powierzchnię, dzięki czemu kwiat łatwiej absorbuje pyłki.
- Okwiat: najlepiej widoczna i najbardziej “widowiskowa” część kwiatu. Na okwiat płatki korony (czyli po prostu płatki kwiatowe) oraz działki kielicha, czyli małe kłącza umiejscowione pod kolorową częścią kwiatu.
- Pręcik: małe i liczne części, których zadaniem wytwarzanie oraz emitowanie pyłków. Części pręcika kwiatowego to: nitka, główka oraz pylnik.
Występowanie poszczególnych, wyróżnionych wyżej części kwiatów zależy od tego, czy mamy do czynienia z kwiatem jednopłciowym czy też obupłciowym (hermafrodycznymi). W przypadku kwiatów o charakterze jednopłciowym nie dochodzi do wspólnego występowania pręcików i słupków. Zależnie od swojej płci, kwiat będzie wtedy posiadał albo pręciki (w przypadku kwiatów męskich) albo słupki (kwiaty żeńskie). Zdecydowana większość kwiatów jest jednak obupłciowa. Jednopłciowość występuje tylko u pewnych gatunków, np. kwiaty wierzby czy brzozy. W naturze występują też kwiaty płonne, nazywane inaczej sterylnymi: są one pozbawione zarówno słupków, jak i pręcików, przez co nie mogą się rozmnażać.
